انرژی خورشیدی وسیعترین منبع انرژی در جهان است. انرژی که از جانب خورشید در هر ساعت به زمین میتابد، بیش از کل انرژی است که ساکنان زمین در طول یک سال مصرف میکنند. برای بهرهگیری از این منبع باید راهی جست تا انرژی پراکنده آن با راندمان بالا و هزینه کم به انرژی قابل مصرف الکتریکی تبدیل شود. با توجه به محدوديت منابع سوخت فسيلي و زيانبار بودن استفاده غير اصولي اينگونه سوختها براي سلامت محيط زيست، تحقيقات و كاربردهاي انرژيهاي تجديدپذير در مجامع صنعتي و علمي از اهميت ويژهاي برخوردار گشته است. در اين ميان انرژي خورشيد، با توجه به اينكه انرژي كاملا پاك و عاري از هرگونه آلودگي بوده و بعنوان منبع انرژي كاملا ارزان شناخته شده است، اهميت بيشتري پيدا ميكند.(شکل1)
| ایران |
شکل 1 –میزان تابش جهانی
كشور ايران در بين مدارهای 25 تا 40 درجه عرض شمالی قرار گرفته است و در منطقهای واقع شده كه به لحاظ دريافت انرژی خورشيدی در بين نقاط جهان در بالاترين ردهها قرار دارد. ميزان تابش خورشيدی در ايران بين 1800 تا 2200 كيلووات ساعت بر مترمربع در سال تخمين زده شده است كه البته بالاتر از ميزان متوسط جهانی است. در ايران به طور متوسط ساليانه بيش از 280 روز آفتابی گزارش شده است كه بسيار قابل توجه است.
شکل 2 –میزان تابش خورشید در ایران
بر اساس اطلاعات مندرج در روزنامه دنیای اقتصاد، شماره 3040[17]، هزینه احداث ۱۶۰۰ مگاوات نیروگاه سیکل ترکیبی و شبکه مورد نیاز آن بالغ بر ۶۴۵۰ میلیارد تومان خواهد شد که سالانه ۸۵۰ میلیارد تومان آن متعلق به هزینه سوخت بدون احتساب هزینه راهبری میباشد. در صورتی که هزینه احداث نیروگاه خورشیدی با همان توان، 6000 میلیارد تومان میباشد. مقایسه دو عدد ۶۰۰۰ و ۶۴۵۰ میلیارد تومانی، حاکی از آن است که از نظر اقتصاد ملی، مولد خورشیدی در همان سال نخست، ارزانتر از نیروگاه حرارتی متمرکز است(شکل 3).
شکل3- مقایسه هزینههای تولید برق خورشیدی و تولید برق حرارتی (تمام هزینهها به میلیارد تومان است.)[17]
نانوفناوری حوزهای میان رشتهای از علوم، مهندسی و فناوری است که در مقیاس نانو، یعنی از 1 تا 100 نانومتر شکل میگیرد. موضوع اصلی نانوفناوری مهار ماده یا دستگاههای در ابعاد نانومتری است که میتوانند در این ابعاد خواص جدیدی را از خود نشان دهند. به همین دلیل، کاربردهای فناوری نانو در حوزههای گستردهای چون فیزیک، شیمی، بیولوژی، علم مواد و مهندسی به اثبات رسیده است. نخستین بار «ریچارد فاینمن»، فیزیکدان برندهی جایزهی نوبل و پدر فناوری نانو، در سال 1959 در سخنانی در دانشگاه CalTech ایده فناوری نانو را مطرح کرد. بعدها و با پیشرفت تحقیقات در این زمینه، واژهی «نانوفناوری» رایج گردید. امروزه، فناوری نانو به عنوان موج چهارم انقلاب صنعتی، پدیدهای عظیم است که در تمامی گرایشهای علمی راه یافته و از فناوریهای نوینی است که با سرعت هرچه تمام تر درحال توسعه میباشد. فناوری نانو یک دانش کاملا میان رشتهای است که کاربردهای آن، به حوزه های مختلفی چون مهندسی مواد، پزشکی، داروسازی و طراحی دارو، دامپزشکی، زیستشناسی، فیزیک کاربردی، ابزارهای نیم رسانا، شیمی ابرمولکول، انرژی و نیز رشتههای مهندسی همانند مهندسی مکانیک، مهندسی برق، مهندسی شیمی، مهندسی عمران و مهندسی نساجی راه یافته است.
- موانع موجود در فراگیر شدن سلولهای خورشیدی
به طور کلی میتوان گفت که دو مشکل عمده در به کارگیری سلولهای خورشیدی وجود دارد. نخست، هزینهی به نسبت بالای این سلولها در مقایسه با توان تولیدی آنها است. این امر، به نوعی مهمترین چالش در راه فراگیر شدن سلولهای خورشیدی است، چرا که ضریب نفوذ این فناوری را کم نموده و از میزان رقابت پذیری آن در مقابل سایر روشهای تامین توان میکاهد. مسئلهی دوم، بازده تبدیل انرژی این سلولها میباشد. این سلولها در مقایسه با سایر روشهای تبدیل انرژی متعارف، بازدهی چندان بالایی نداشته و در نتیجه به نوعی دچار مشکل هستند.
1-1- هزینهی بالای ساخت در مقایسه با توان تولیدی
به طور قطع میتوان گفت که مهمترین مشکل موجود در صنعت سلولهای خورشیدی میزان هزینهی بالای ساخت و نصب آنها به ازای میزان توان تولیدی است. فناوری ساخت سلول های خورشیدی در دستهی فناوریهای بالا قرار دارد که نیازمند هزینهی فراوانی است. به علاوه، با توجه به بازدهی نه چندان بالای سلولهای رایج در بازار، قیمت تمام شده نصب این سلولها به نسبت توان تولیدی آنها افزایش مییابد. با این وجود، با توجه به پیشرفت فناوری در طول سالهای مختلف، هزینهی تمام شده توان تولید شده توسط سلولهای خورشیدی به طور چشمگیری کاهش یافته است. به طوری که هزینهی سلولهای خورشیدی در سال 1980 در حدود $/W30بوده است، در حالی که این مقدار در سالهای کنونی نزدیک به 10 برابر کاهش پیدا کرده است. طبق گزارش دپارتمان انرژی آمریکا (DOE) در سال 2013، هزینهی نصب شده برای سلولهای خورشیدی به شرح جدول 1 است. شکل 4، روند کاهشی قیمت این سلولها را در طول سالهای گذشته و برای سه نوع مختلف سلولهای خورشیدی نشان میدهد.
جدول1 هزینههای گزارش شده برای نصب سیستمهای فتوولتاییک در ایالات متحده
| ردیف | نوع کاربری | محدوده توان | متوسط هزینه نصب |
| 1 | مسکونی و تجاری کوچک | ≤ 10 kW | $ 4.69/W |
| 2 | تجاری بزرگ | >100 kW | $ 3.89 /W |
| 3 | مقیاس بزرگ | ≥ 5 MW | $ 3.00 /W |
| کریستال سیلیکون |
| لایه نازک |
| متمرکز کننده |
شکل 4- سیر نزولی قیمت تمام شدهی سلولهای خورشیدی و پیش بینی آن تا سال 2020[18]
همان طور که در شکل 4 دیده میشود، پیش بینی شده است که در سال 2020 میزان هزینهی سلولهای خورشیدی $/W1برسد.
1-2- بازده پایین سلول های خورشیدی
یکی از مشکلات گونههای مختلف سلولهای خورشیدی بازده تبدیل انرژی به نسبت پایین آنها است. به طوری که این مقدار در سلول های سیلیکونی (که رایجترین نوع سلولهای خورشیدی هستند) در محدودهی 20-30 % قرار میگیرد. این مقدار در بهترین شرایط ممکن، یعنی تابش کامل 1000 W/m2 و بدون در نظر گیری آلودگیهای محیطی و شرایط آب و هوایی مخلّ تابش، اندازهگیری شده است و بنابراین، در شرایط واقعی مقدار کمتری را دارا خواهد بود. این در شرایطی است که عوامل دیگری نظیر افزایش دمای سلول، شرایط محیطی نظیر هوای ابری و غیره میتواند اثر منفی در این میزان بازده داشته باشد. بنابراین رویهی روز دنیا به سمت و سوی افزایش هرچه بیشتر بازده سلولهای خورشیدی است.
- روش های بهبود کارایی سلولهای خورشیدی چیست؟
با توجه به مطالب مطرح شده در بخش پیشین، به طور کلی میتوان گفت که بهبود کارایی و افزایش ضریب نفوذ فناوری سلولهای خورشیدی در جامعه در دو راهبرد خلاصه میشود: «کاهش قیمت تمام شدهی سیستمهای خورشیدی به ازای توان تولیدی» و «افزایش بازده تبدیل انرژی در سلولهای خورشیدی». به همین ترتیب، میتوان گفت که هزینه به ازای هر وات توان تولیدی به طور مستقیم با میزان هزینه کلی سیستم نصب شده و به طور معکوس با بازده سیستم رابطه دارد (رابطهی 1).
(1)
بنابراین در راستای اقتصادی شدن سیستم سلولهای خورشیدی، تمام راهبرد به سمت کاهش هزینه کل سیستم و افزایش بازده سلولها متمایل خواهد بود. لازم به ذکر است که افزایش بازدهی و کاهش هزینه به نوعی با یکدیگر در ارتباط هستند. به طوری که افزایش بازده به واسطهی بهبود فناوری احتمالا باعث افزایش هزینه نیز خواهد شد و بالعکس. از سوی دیگر اما، بازده بالاتر باعث کاهش هزینه در سایر هزینههای سلولهای خورشیدی از قبیل هزینههای مربوط به قطعات الکترونیک قدرت و غیره میگردد. بنابراین این امر نیازمند دست یابی به یک نقطهی تعادل بهینه میباشد.
2-1- راهکارهای کاهش هزینه
یکی از روش های کاهش هزینه در سلولهای خورشیدی کاهش هزینه در مواد مصرفی در ماژول خورشیدی[1] است. ماده نیمه هادی یک ماده پیچیده و گران قیمت بوده و بخش اعظمی از هزینههای ماژول را در بر میگیرد (حدود 60% در ماژول کریستال سیلیکون و 8-20 % در ماژولهای CdTe و CIGS). هزینهی پلی سیلیکون برای ماژولهای کریستال سیلیکون میتواند با اعمالی نظیر موارد زیر کاهش یابد: ساخت ویفرهای نازک تر، کمینه کردن اتلافهای پلی سیلیکون در خلال فرایند ویفر سازی، بهبود بازیافت ضایعات پلی سیلیکون، و معرفی روشهای کمهزینهتر خالصسازی مواد اولیه پلی سیلیکون. جایگزینی روش کریستال سیلیکون با فناوریهای لایه نازک و [2]CPV یک روش کارآمد دیگر برای کاهش هزینه است. اما از سوی دیگر، اگرچه مواد نیمههادی به کار رفته در لایه نازک و CPV کمتر از کریستال سیلیکون است، اما این مواد کم یاب و گران قیمت میباشد. بنابراین، تحقیقات برای استفاده بهینه از مواد کم هزینهتر و فراوانتر در این فناوریها میتواند کاهش دهنده هزینه ها باشد.
2-2- راهکارهای افزایش بازده
افزایش بازده ماژول، راهکاری دیگر برای کاهش هزینه بر وات سلولهای خورشیدی است. تا کنون بهبودهای خوبی در بازده نسلهای مختلف سلولهای خورشیدی حاصل شده است. اما راه زیادی برای بهبود بازده در سلولهای خورشیدی باقی مانده است و این امر مستلزم پیشرفت در فعالیتهای تحقیق و توسعه در مراکز تحقیقاتی میباشد. برای انواع مختلف سلول خورشیدی بازدههای تئوری، آزمایشگاهی و عملی به دست آمده است و تمام تلاش بر این است تا شکاف میان این مقادیر بازده کاهش یابد.
یکی از مباحث مهم در بهبود بازده سلولهای خورشیدی بهبود مواد به کار رفته در این سلولها است. به عنوان مثال، تلاشهای فراوانی در جهت استفاده از موادی فراوان، غیرسمی و با فرایند فراوری ساده برای سلولهای لایه نازک صورت گرفته است. از سوی دیگر، فراتر از بحث مواد مصرفی، طرحهای مفهومی نوینی برای سلولهای خورشیدی ارائه شده است که میتواند منجر به کاهش هزینه و حتی افزایش بازدهی گردد. سلولهای ارگانیک، نانوساختار و رنگ دانه ای از این دسته هستند، که در فازهای اولیهی توسعه تجاری به سر میبرند. این فناوریها ارائه دهندهی هزینههای پایینتر برای ماژولها به واسطهی استفاده از مواد ارزانتر و با فراوری سادهتر هستند. اگرچه لازم بـه ذکر است که چالشهایی نیز در دستیابی به بازده های بالا و نیز قابلیت اطمینان بلند مدت در این فناوریها وجود داشته است.
- راهکارهای فناوری نانو در بهبود عملکرد سلول های خورشیدی
فناوری نانو به طرق گوناگون بر عملکرد سلولهای خورشیدی تاثیر مثبت گذارده است. با استفاده از فناوری نانو میتوان به طرق مختلف حاملین بار را در سلولهای خورشیدی افزایش داد، نور بیشتری جذب کرد و یا به روشی خاص باعث بهبود کارایی سلول شد. در ادامه به اختصار برخی از این موارد معرفی میگردد.
3-1- سلول های خورشیدی نانوبلوری
از جمله فناوریهای سلولهای خورشیدی نانوبلوری میتوان به سلولهای حساس شده به رنگزا و سلولهای حساس شده به نقاط کوانتومی اشاره کرد. این فناوریها، علاوه بر این که روشی برای بهبود سلولهای خورشیدی متداول نظیر سلولهای سیلیکونی است، با ارائهی مفاهیمی نوین از جذب انرژی خورشیدی، ارائه دهندهی نسل جدیدی از فناوری سلولهای خورشیدی میباشند. در واقع پس از نسلهای اول و دوم سلول خورشیدی، این فناوریهای مبتنی بر فناوری نانو تشکیل دهنده نسل سوم سلولهای خورشیدی هستند.
| عرضه توانت جمعی ماژولهای فتوولتاییک (MW) |
سلولهای خورشیدی حساس شده به رنگزا[3] (DSSC) نسبت به سلولهای خورشیدی بر پایه سیلیکون هزینه کمتری دارند. نانوذرات تیتانیم دی اکسید به عنوان حاملین بار در این نوع سلول عمل میکنند. بهترین بازده تبدیل انرژی به دست آمده برای سلولهای خورشیدی DSSC حدود 11% میباشد. اگر چه این مقدار در مقایسه با سلولهای سیلیکونی رایج کمتر است، اما با توجه به هزینه بسیار پایین تر تولید این سلولها و نیز پتانسیل بسیار قابل توجه در توسعه آنها میتوان نظر بسیار مثبتی روی آنها داشت.
شکل 5-روند کاهش قیمت کارخانه ای ماژولهای خورشیدی به ازای افزایش ظرفیت تولید ماژولها ناشی از کاهش هزینهی ساخت[10]
همچنین، سلولهای خورشیدی حساس شده به نقاط کوانتومی[4] (QD) امکان ساخت تجهیزات فتوولتاییک با بازدهی بالا و هزینه کم را ممکن میسازد. تمایز میان نسل سوم از سلولهای خورشیدی (که DSSCها و QDها در این دسته اند) با سایر فناوریهای فتوولتاییک در این است که در فناوریهای نسل سوم هم هزینه تولید این سلولها پایینتر است و هم پتانسیل ارتقا به بازده های بالا در آنها وجود دارد. تمام این دست آوردها به مدد فناوری نانو بوده است.
با توجه به اینکه هزینه ساخت سلولهای خورشیدی نانوبلوری مورد اشاره بسیار کمتر از سلولهای خورشیدی کنونی است، بنابراین بدیهی است که هر چه هزینه ساخت کاهش یابد، میزان تولید ماژولها و عرضه آنها به بازار بیشتر میشود. با افزایش ظرفیت این ماژولها، قیمت کارخانهای این محصولات بالطبع کاهش مییابد، در نتیجه فروش محصول در بازار رشد خواهد داشت( شکل 5). از سوی دیگر، همان طور که گفته شد این دسته از سلولهای خورشیدی به نسبت سلولهای خورشیدی متعارف بازدهی بسیار بهتری را دارند؛ به علاوه، آینده بسیار درخشانی نیز برای این نسل از سلولهای خورشیدی قابل تصور است.
3-2- نانوسیال ها و سلولهای خورشیدی
در سلولهای خورشیدی، بیشتر حرارت تابش شده یا جذب میشود و یا به محیط بیرون بازتابیده میگردد. تشعشعات جذب شده باعث افزایش دمای سلول میگردد که این امر، موجب کاهش بازده سلول شده و اثر منفی بر عملکرد آن دارد. در این راستا، تحقیقات بسیاری بر نقش نانوسیالها در خنک کنندگی تجهیزات حرارتی مختلف نظیر ادوات الکترونیکی و رادیاتور خودرو اشاره دارند. در نتیجه، استفاده از نانوسیال برای خنک کنندگی سلولهای خورشیدی منطقی به نظر میرسد.
شکل 6- انرژی خورشیدی به عنوان منبعی پاک و لایزال از انرژی به شمار میرود.
نانوسیــالها بــه دلیل رسانایی حرارتی بسیار بالای خود، گزینــهی بسیار مناسبی در این زمینه هستند. در نتیجه، علاوه بر
| معمولی |
| نانوسیال |
قابلیت تولید توان الکتریکی در سلولهای خورشیدی، میتوان از حرارت جذب شده نیز بهره برد که این امر، افزایش دهنده بازده کلی تبدیل توان سلول است. شکل 7 به وضوح نشان میدهد که استفاده از نانوسیالها در نیروگاههای خورشیدی مختلف، تا چه میزان میتواند میزان درآمد سالیانه را افزایش دهد. در نتیجه استفاده از نانوسیالها پتانسیل خوبی را در بهبود عملکرد سلولهای خورشیدی ارائه میدهد.
شکل 7- اثر استفاده از نانوسیال در میزان درآمد سالیانه نیروگاههای خورشیدی متفاوت [7]
- بررسی پتانسیل و معرفی برخی محصولات فناوری نانو در سلولهای خورشیدی
4-1- فناوری نانو و سلول های خورشیدی: ایران
علی رغم عمر نه چندان بالای فناوری نانو در کشور، خوشبختانه این حوزه از دانش پیشرفتهای چشمگیری را به خود دیده است. جایگاه ایران در میان کشورهای جهان (رتبه هفتم تولید علم در نانوفناوری در جهان) موید این مطلب میباشد. در حال حاضر شرکتهای فراوانی در این حوزه در کشور در حال فعالیت میباشند (در مقیاس صنعتی و یا آزمایشگاهی) که هر ساله بر تعداد آنها افزوده میشود. این شرکتها در حوزههای مختلفی از علوم و فناوری مشغول فعالیت هستند. با وجود پیشرفتها و فعالیتهای شایان توجه در حوزههایی نظیر تجهیزات و بهداشت و سلامت، متاسفانه در حوزه انرژی (در اینجا سلولهای خورشیدی) فعالیتی در مقیاس صنعتی مشاهده نشده است. اگرچه، کارهای تحقیقاتی متعددی در قالب ثبت اختراع به ثبت رسیده است که در صورت حمایت و سرمایه گذاری، قابلیت صنعتی شدن را دارا خواهد بود. جدول 2 نمونه هایی از ثبت اختراع در حوزه سلولهای خورشیدی را ارائه داده است.
جدول2 : برخی از اختراعات ثبت شده در حوزه کاربرد فناوری نانو درسلولهای خورشیدی
| عنوان | شماره ثبت | مالک/مالکان |
| فرآيند بهبود عملكرد سلولهاي خورشيدي با استفاده از نانو ذرات منگنز تيتانات | 68728 | كيوان اوضاعي و مهسا براتي
|
| ساخت سلول خورشيدي حساس شده به رنگدانه بااستفاده ازالكترود زيرين نانو لوله هاي كربني | 74496 | ارمان صدقي و هدي نورمحمدي ميانكوشكي |
| توليد نانو ساختار cuinse2بااستفاده از اتيل دي آمين به عنوان حلال با مورفولوژي مختلف (مورد استفاده در سلولهاي خورشيدي) | 67917 | مريم نجفي و سيدخطيب الاسلام صدرنژاد و محمدرضا واعظي جزه |
| طراحي و ساخت سلولهاي خورشيدي جزيي حساس شده نقاط كوانتومي CdSو CdSe با بكارگيري لايه اي از آرايه هاي نانوذرات BiFeO3 و Bi0.86 Sm0.07Cd0.07 FeO3 | 77261 | رضا تقي زاده و الهام پاك نهاد
|
4-2- فناوری نانو و سلول های خورشیدی: دنیا
در سطح جهانی، فعالیتهای مختلفی در راستای بهره گیری از فناوری نانو جهت بهبود عملکرد سلولهای خورشیدی صورت گرفته است. تعدادی از این دستاوردها هنوز در فاز تحقیقاتی و مقیاس آزمایشگاهی بوده، اگرچه برخی نیز با پشتیبانی واحدهای سرمایه گذار وارد چرخه صنعت و تولید انبوه شده است.
از جمله کمپانی های پیشرو در این زمینه میتوان به مواردی نظیر nanosolar، PowerFilm، Dyesol و Sol voltaic اشاره کرد. همچنین کار تحقیقاتی در این زمینه بر دوش موسسات علمی، مراکز تحقیقاتی و دانشگاهها است. به عنوان مثال دانشگاههای بسیاری در ایالات متحده پیرامون موضوع سلولهای خورشیدی به تحقیقات میپردازند. از این جمله میتوان مواردی چون Georgetown University، Carnegie Mellon University، Drexel University، University of Maryland و University of Illinois at Urbana-Champaignرا نام برد.
———————-
- منابع
- Zang, Ling, ed.Energy Efficiency and Renewable Energy Through Nanotechnology. Berlin: Springer, 2011.
- Wolf, Edward L.Nanophysics of solar and renewable energy. John Wiley & Sons, 2012.
- Archer, Mary D., and Arthur J. Nozik.Nanostructured and photoelectrochemical systems for solar photon conversion. World Scientific, 2008.
- Abdin, Z., et al. “Solar energy harvesting with the application of nanotechnology.”Renewable and Sustainable Energy Reviews26 (2013): 837-852.
- Green, Martin A., et al. “Solar cell efficiency tables (Version 45).”Progress in photovoltaics: research and applications23.1 (2015): 1-9.
- “Nanotechnology for Energy Applications”, Nano Connect Scandinavia, www.nano-connect.org/downloads
- Hussein, Ahmed Kadhim. “Applications of nanotechnology in renewable energies—A comprehensive overview and understanding.”Renewable and Sustainable Energy Reviews42 (2015): 460-476.
- Kasaeian, Alibakhsh, Amin ToghiEshghi, and Mohammad Sameti. “A review on the applications of nanofluids in solar energy systems.”Renewable and Sustainable Energy Reviews43 (2015): 584-598.
- Feldman, David, et al. “Photovoltaic System Pricing Trends: Historical, Recent, and Near-Term Projections–2013 Edition.”Golden, CO: National Renewable Energy Laboratory, PR-6A20-60207. Accessed December9 (2013): 2013.
- SunShot, Energy Efficiency.US Department of Energy, 2012. SunShot Vision Study: February 2012. NREL Report No. BK5200-47927. DOE/GO-102012-3037.
- “نسلهای مختلف سلولهای خورشیدی و روشهای بهبود بازدهی”، شیما موسی خانی و همکاران، نشریه علمی-ترویجی مطالعات در دنیای رنگ، 2 (1392)، صص 3-8.
- “محصولات فناوری نانو ساخت ایران”، ستاد ویژه توسعه فناوری نانو ریاست جمهوری، ویرایش اول، پاییز 1393.
- http://en.wikipedia.org/wiki/Energy_applications_of_nanotechnology
- http://www.understandingnano.com/solarcells.html
- http://www.clean-energy-ideas.com/solar/solar-energy/pros-and-cons-of-solar-energy
- http://www.nano.ir
- روزنامه دنیای اقتصاد ،شماره 3040، 21/07/1392
- http://photovoltaicell.com/average-cost-of-photovoltaic-system/
—————————-
[1] به مجموعه ای از چندین تک سلول خورشیدی که به صورت سری در کنار یکدیگر قرار گرفته اند ، ماژول گفته میشود.
[2]نوعی سلول خورشیدی است که برای بالا بردن جذب نور ، نور برسطح سلول خورشیدی متمرکز میشود.
[3] Dye Sensitized Solar Cell (DSSC)
[4] Quantum Dot Solar Cell (QD)
———————————————————————
مدیر طرح و تهیه کننده گزارش : رقیه قاسم پور
نگارش: محمد حسن قدوسی نژاد
گروه ترویج صنعتی انرژی های نو و تجدید پذیر
بخش ترویج صنعتی فناوری های نانو و میکرو
====================================================================================
[جهت دسترسی به گزارش نهایی محصولات و شرکتهای دارای گواهی نانومقیاس ستاد توسعه فناوریهای نانو و میکرو به «کتب مرجع محصولات و تجهیزات نانو و صنعت» به نشانی (INDnano.ir/category/book) مراجعه کنید]
[همچنین برای دسترسی به فایل PDF کلیه گزارشات بهمراه جزئیات، به بخش گزارش های صنعتی پایگاه اینترنتی رسانه تخصصی نانو و صنعت (www.INDnano.ir/category/report) مراجعه نمایید]
====================================================================================
