به دنبال تصویب سند «گسترش کاربرد فناوری نانو ایران» در هیأت وزیران و ابلاغ آن به دستگاه‌های اجرایی، ستاد فناوری نانو گزارش عملکرد اجرای این سند در سال ۱۳۹۷ را منتشر کرد.
در این گزارش، دستاوردهای جمهوری اسلامی ایران در فناوری نانو و اقدامات و برنامه‌های مرتبط با سند مذکور ارائه شده است.
گزارش عملکرد توسعه فناوری نانوی ایران در سال ۱۳۹۷ در ۵ فصل و ۳ پیوست به شرح زیر منتشر شده است:
فصل اول؛ وضعیت دستیابی به اهداف کلان پیشرفت فناوری نانو در ایران
بر طبق این گزارش، در سال ۲۰۱۸ میلادی، ۱۰۱۳۸ مقاله مرتبط با فناوری نانو توسط محققان ایرانی در وب آف ساینس (WoS) نمایه شده است که ایران با این سهم از انتشارات نانو، در رتبه چهارم دنیا قرار گرفت. همچنین ایران از لحاظ سرانه مقاله نانو به جمعیت، در رتبه پانزدهم و از لحاظ تعداد مقاله به ازای مقدار GDP براساس نرخ برابری قدرت پول (PPP)، در رتبه اول دنیا است.
مطابق قسمت دوم این فصل از گزارش، حجم بازار محصولات نانو ساخت ایران در سال ۹۶ رقم ۱۳،۹۱۶ میلیارد ریال بوده است. از این رقم، ۲،۴۹۴ میلیارد ریال-حدود ۱۸ درصد- مربوط به صادرات این محصولات به کشورهای دیگر و ۱۱،۴۲۲ میلیارد ریال مربوط به فروش در بازار داخلی بوده است. فروش تجهیزات آزمایشگاهی و صنعتی فناوری نانو ایران نیز با افزایش ۱۱۰ درصدی همراه بوده است که بخشی از این فروش به دلیل توجه شرکت‌های داخلی تجهیزات‌ساز به بازارهای منطقه‌ای و بین‌المللی است. ۴۲ درصد از حجم بازار کالاهای فناوری نانو، به حوزه ساخت‌وساز تعلق دارد و حوزه نانوپوشش با اختصاص ۴۰ درصد از بازار کالاهای نانوی ساخت ایران، در رتبه بعدی قرار دارد. همچنین محصولات ایرانی فناوری نانو در حوزه ساخت‌وساز به ۳۵ کشور، حوزه نساجی به ۲۳ کشور و حوزه خودرو به ۱۶ کشور صادر شده است. بیشترین حجم صادرات فناوری نانو ایران به کشورهای همسایه و منطقه صورت گرفته است.
در بخش اثرگذاری بر بهبود کیفیت زندگی مردم، بیش از ۶۰ نوع محصول ایرانی فناوری نانو که موجب افزایش کیفیت زندگی در شاخص‌هایی از جمله دوام بیشتر، مصرف کمتر، زیبایی بیشتر، سازگاری بیشتر با محیط زیست، ایمنی بیشتر و … را فراهم می‌کنند، معرفی شده است.
فصل دوم؛ گزارش عملکرد برنامه پیشرفت فناوری نانو در ایران
این فصل شامل گزارش اقدامات صورت گرفته در ۸ برنامه کلان ذیل برای پیشرفت فناوری نانو در سال ۱۳۹۷ است.
برنامه یک؛ ترویج و آموزش عمومی فناوری نانو.
در این برنامه اقدامات صورت گرفته در راستای فعال‌سازی زیرساخت‌های فرهنگی کشور برای پشتیبانی از فناوری نانو، توسعه باشگاه دانش‌آموزی فناوری نانو و شبکه آزمایشگاه‌های آموزشی توانا، توسعه بنیاد آموزش نانو و شبکه نهادهای ترویجی و نهایتاً ترویج صنعتی فناوری نانو تشریح شده‌اند. براساس اطلاعات این گزارش، در سال ۹۷، خدمات رسانه‌ای ستاد نانو به بیش از ۲۰۰ شرکت فناوری نانو ارائه شده است. در حوزه دانش‌آموزی، از ابتدای فعالیت شبکه توانا تا پایان سال ۱۳۹۷، تعداد ۳۰۵۳۲۹ دانش‌آموز با حضوردر آزمایشگاه‌های شبکه توانا، به صورت عملی با فناوری نانو آشنا شده‌اند. در حوزه دانشجویی، با حمایت ستاد نانو از برگزاری سمینارهای ترویجی و کارگاه‌های آموزشی، زمینه آشنایی ۲۷۶۸ دانشجو با فناوری نانو فراهم شد.
برنامه کلان دو؛ ارتقای کیفیت علمی و پرورش سرمایه‌های انسانی کارآمد فناوری نانو
در سال ۱۳۹۷، برنامه حمایت تشویقی از تحقیقات فناوری نانو بر مبنای رویکرد جدید ستاد نانو، بر افزایش کیفیت دستاوردهای علمی، حرکت به سمت مرجعیت علمی و انجام پژوهش‌های کاربردی و صنعتی با رویکرد مأموریت‌گرا تأکید داشت و بیش از ۱۱۲ میلیارد ریال حمایت تشویقی در قالب این برنامه به محققان فناوری نانو پرداخت شد.
برنامه کلان ۳؛ توسعه فناوری نانو
برنامه‌های این بخش شامل طرح های نوآورانه نانو، ایجاد فضاهای تولید نیمه صنعتی نانو و حمایت از دارایی‌های فکری فناوری نانو بودند. با هدف کمک به تجاری‌سازی ایده‌های فناورانه، برنامه‌های مختلفی نظیر برنامه طرح‌های نوآورانه فناوری نانو (Nano Match)، مرکز صنعتی‌ســازی نانوفناوری کاربردی (ICAN) و واحد مالکیت فکری شکل گرفته‌اند. این برنامه‌ها تلاش دارند تا با حمایت از توسعه و تجاری‌سازی ایده‌های مبتکرانه و حمایت از ایجاد فضای تولید نیمه‌صنعتی و همینطور با حمایت از تولید، حفاظت و به کارگیری دارایی‌های فکری مبتنی بر فناوری نانو به راه اندازی کسب‌وکارهای مبتنی بر فناوری نانو را رونق دهند.
برنامه کلان ۴ ؛ توسعه خدمات و زیرساخت‌های تجاری‌سازی فناوری نانو
بر طبق این گزارش، واحد ارزیابی محصولات فناوری نانو (واحد نانومقیاس) در سال ۹۷ در مجموع، ۱۳۶ گواهینامه نانومقیاس و ۶۹ گواهینامه آزمایشی را برای محصولات فناوری نانو صادر کرد. به این ترتیب، آمار محصولات دارای گواهینامه نانومقیاس ایران تا پایان سال ۱۳۹۷ تعداد ۵۸۵ محصول است که ۳۹۴ کالای نانومقیاس و ۱۹۱ تجهیز نانو را شامل می‌شود. همچنین تعداد شرکت‌های دارای گواهینامه نانومقیاس ایران تا پایان سال ۱۳۹۷به ۱۶۵ شرکت رسیده است. بر طبق این گزارش، در سال ۹۷، مجموعاً ۷۶۷ خدمت به ارزش بیش از ۲۲ میلیارد ریال از طریق کارگزاران و مشاوران مؤسسه خدمات فناوری تا بازار و ستاد نانو به شرکت‌های فناوری نانو ارائه شده است. همچنین در سال ۱۳۹۷ در مجموع ۱۵۳ واحد فناور نانویی در مراکز رشد واحدهای علمی و فناوری کشور مستقر هستند که خدماتی از سوی ستاد نانو به آن‌ها ارائه شده است.
براساس این گزارش، مجموع درآمد آزمایشگاه‌های عضو شبکه آزمایشگاهی فناوری نانو در سال ۱۳۹۷ مبلغ ۲۹۰ میلیارد ریال بوده است که در مقایسه با سال قبل، ۱۲ درصد رشد داشته است. در همین مدت، قریب به ۵۹۰ هزار خدمت آزمایشگاهی (طی۱۷۰هزار مورد مراجعه به آزمایشگاه‌ها) توسط این مراکز به مشتریان ارائه شده که رشد ۱۶ درصدی را نسبت به سال قبل نشان می‌دهد.
برنامه کلان ۵؛ ارتقای صنایع موجود و ایجاد صنایع جدید بر پایه فناوری نانو
در سال ۱۳۹۷ اقداماتی مانند حمایت از توسعه و تولید تجهیزات و ماشین‌آلات صنعتی فناوری نانو، حمایت از توسعه شبکه‌های نوآوری و مراکز شتاب‌دهنده فناوری نانو، کمک به کاهش ریسک سرمایه‌گذاران در صنعت نانو و توسعه شبکه تبادل فناوری نانو به منظور حمایت از به‌کارگیری این فناوری در صنایع انجام شده است. بر پایه این گزارش، در سال ۹۷ در بخش حمایت از طرح‌های تحقیق و توسعه درمجموع حدود ۴۶ میلیارد ریال و برای توسعه خط تولید شرکت‌های فناور نانو، بیش از ۱۳۸ میلیارد ریال به عنوان تسهیلات به شرکت‌های فعال فناوری نانو اعطا شده است. همچنین ستاد نانو در جهت پاسخ به نیازهای صنعت، از طرح‌های تبادل فناوری نانو حمایت می‌کند، که در سال ۹۷ تعداد ۷۷ پروژه موفق تبادل فناوری نانو به انجام رسیده است.
برنامه کلان ۶؛ استاندارد، کنترل کیفی و ایمنی فناوری نانو
با تدوین ۱۹ استاندارد ملی در سال ۹۷، در مجموع تعداد استانداردهای ملی کشور در حوزه فناوری نانو به ۹۹ عنوان رسید. در این سال، با نظرخواهی از متخصصان داخلی و تشکیل جلسات تخصصی متعدد، در مجموع تعداد ۱۸ مدرک استاندارد بین‌المللی در کمیته استاندارد ستاد نانو تهیه و به عنوان نظر رسمی ایران برای سازمان ایزو ارسال شد. این بخش از گزارش عملکرد فناوری نانو در سال ۹۷، به اقدامات صورت گرفته در راستای پیاده‌سازی نشان نانونماد و همچنین فعالیت‌های کمیته نانو «سازمان غذا و دارو» و «سازمان دامپزشکی» می‌پردازد.
برنامه کلان ۷؛ توسعه و مدیریت بازار داخلی و خارجی محصولات نانو
براساس این گزارش، در سال ۱۳۹۷ در مجموع بیش از ۱۹۷ میلیارد ریال شامل ۸۷ فقره وام، ۴ فقره تسهیلات لیزینگ و ۲ فقره خرید دین به فناوران و شرکت‌های حوزه نانو اعطا شد. اقدامات صورت گرفته در حوزه حمایت از برندسازی بین‌المللی محصولات فناوری نانو ایران و همچنین فعالیت‌های پایگاههای صادراتی فناوری نانو ایران از دیگر بخش‌های این برنامه است.
برنامه کلان ۸؛ ارتقاء همکاری‌های بین‌المللی در حوزه فناوری نانو
جمهوری اسلامی ایران تلاش دارد تا با مشارکت در تأسیس مجامع منطقه‌ای و جهانی فناوری نانو و همچنین ایجاد زیرساخت توسعه همکاری‌های بین‌المللی، حضوری فعال در عرصه بین‌المللی فناوری نانو داشته باشد که از این جمله می‌توان به اجرای رویداد المپیاد بین‌المللی فناوری نانو و حضور فعال در رویدادهای بین‌المللی نظیر در رویدادهایی نظیر دیالوگ آسیا – اروپا، مجمع آسیایی (ANF)، کمیسیون اقتصادی و اجتماعی سازمان ملل در حوزه آسیا و اقیانوسیه(ESCAP) و … اشاره کرد.
در فصل سوم گزارش، اقدامات صورت گرفته در راستای سیاستگذاری پیشرفت فناوری نانو و در فصل چهارم، ارزیابی شاخص‌ها و گزارش تأمین مالی برنامه‌ها، بیان شده است. در پایان و در فصل پنجم نیز گزارش اقدامات دستگاه‌های دولتی در راستای اجرای تکالیف سند گسترش کاربرد فناوری نانو بیان شده است.
سه پیوست گزارش نیز شامل «توزیع استانی نهادهای فناوری نانو در ایران»، «پایگاههای فناوری نانو ایران در حوزه‌های مختلف» و «معرفی برخی از محصولات فناوری نانو ایران و نحوه تأثیرگذاری آن‌ها در کیفیت زندگی مردم» است.
قابل ذکر است، این گزارش در ۵ فصل، ۳ پیوست و در ۳۱۸ صفحه تنظیم شده و نسخه الکترونیکی آن از اینجا قابل دریافت است.
