چکیده
روانکاری نقش مهمی در انجام حرکت به نحو صحیح، مداوم و اقتصادی سطوح در تماس با یکدیگر ایفا میکند. امروزه تمامی روانکارهای با پایه معدنی و سنتزی، برای داشتن کارایی مفید، نیازمند افزودنیهایی هستند که بتوانند خواص مورد نظر را در آنها ایجاد کنند. در سالهای اخیر، با بهرهگیری از فناوری نانو و سنتز مواد نانو، نوع جدیدی از افزودنیها برای روانکارها به دلیل خواص منحصربهفرد پدیدار گشته است. این افزودنیهای جدید به سبب داشتن خواص بینظیر و به دلیل صرفهجویی در انرژی، توجه زیادی را به خود جلب کردهاند. با استفاده از این افزودنیها، میتوان بسیاری از خواص اساسی روغن مانند نقطه اشتعال، گرانروی، نقطه ریزش و مقاومت در مقابل اصطکاک را بهبود بخشید.
کلمات کلیدی: روانکارها؛ افزودنیها؛ مواد نانو؛ سایش؛ اصطکاک
- مقدمه
روانکاری یا “Tribology” به عنوان علم تسهیلکننده حرکت نسبی سطوحِ در تماس با یکدیگر، تعریف شده است. در هر کجا که سطوح همجوار و در تماس با یکدیگر، دارای حرکتی نسبی هستند، روانکاری نقش مهمی در انجام حرکت به نحو صحیح، مداوم و اقتصادی ایفا میکند. هر زمان که سطوح اجسام در تماس با یکدیگر حرکت نسبی داشته باشند، دو پدیده اصطکاک و ساییدگی هر دو وجود خواهند داشت. اصطکاک یکی از عوامل مهم اتلاف انرژی در قطعات مکانیکی است. عدم روانکاری صحیح و منظم ماشینآلات علاوه بر کاهش راندمان، موجب فرسایش بیش از حد و ازکارافتادگی زودرس میگردد. همچنین انتخاب روانکار مناسب تأثیر ویژهای بر عملکرد ماشینها دارد. روانکارها با ایجاد یک لایه نازک مناسب روی سطوح دارای اصطکاک، آنها را از یکدیگر جدا، گرما و ذرات سایشی ایجاد شده را برطرف مینمایند.
یکی از روشهای بهبود خواص فیزیکی، شیمیایی و مکانیکی روانکارهای پایه، بهرهگیری از مواد افزودنی مختلف با خواص منحصربهفرد است. در این راستا به منظور افزایش و بهبود عملکرد روانکارها از فناوری نانو نیز بهره برده شده است. به عبارتی کارایی یک روانکار تا حد زیادی به نوع و مقدار ماده افزودنی مورد استفاده در روغن پایه بستگی دارد.
در سالهای اخیر استفاده از مواد نانو در روانکارها به دلیل بهبود خواص سطحی و قابلیت انتقال حرارت، افزایش بازده موتور و کاهش هزینههای تعمیرات، به عنوان یک ایده نو بسیار مورد توجه واقع شده است [1]. سنتز نانو ذرات و جایگزینی مولکولهای آلی با ذرات بسیار کوچک مواد جامد به آسانی امکانپذیر نیست؛ همچنین به دلیل آنکه محلولهای کلوئیدی اساساً ناپایدار هستند بهرهگیری از این فناوری را در روانکارها با چالش بزرگی روبهرو کرده است. پژوهشگران انواع مختلفی از مواد نانو ساخته شده از مواد فلزی، آلی و معدنی را برای ساخت نانو روانکارها مورد استفاده قرار دادهاند [2]. مهمترین مزیت استفاده از مواد نانو در روانکارها اندازه کوچک آنها است. نانو افزودنیها نسبت به افزودنیهای معمول تا حدودی به دما حساس نیستند و واکنشهای اصطکاکی در آنها بسیار محدود است. همچنین اندازه نانومتری این مواد موجب افزایش سطح تماس آنها شده و در دمای محیط نیز کارآمد هستند.
- روانکارها
روانکارهای مورد مصرف در صنعت را میتوان به روانکارهای گازی، مایع، نیمه جامد و جامد دستهبندی نمود. اصلیترین وظایف روانکارها شامل روانکاری، انتقال حرارت، حفاظت از سطوح، ضربهگیری، انتقال ذرات و آببندی است. کلیه روانکارها از دو قسمت روغن پایه و مواد شیمیایی موسوم به مواد افزودنی تشکیل شدهاند.
- مواد افزودنی روانکارها
برای اینکه روغنهای روانکار همه خواص لازم را داشته باشند و بتوانند وظایف خود را به طور کامل انجام دهند، به آنها مواد افزودنی اضافه میشود. مهمترین موادی که به منظور تأمین ویژگیهای مناسب به روغن پایه افزوده میشوند عبارتاند از [3]:
- پاککنندهها و معلق کنندهها:[1] این مواد افزودنی با روغن پایه مخلوط میشوند تا قطعات موتور را تمیز کرده، آلودگیها را رفع نموده و ذرات حاصل از احتراق را به صورت معلق در روغن نگه دارند. نتیجه این عمل جلوگیری از تشکیل لجن و ایجاد رسوب، روی قطعات مختلف موتور است. مواد افزودنی پاککننده که در روغنموتور به کار برده میشوند، از نوع ترکیبات آلی- فلزی (فلزات کلسیم، باریم و منیزیم) میباشند. مواد معلق کننده مورد استفاده در روغنموتور از نوع مواد پلیمری بدون خاکستر است.
- مواد افزودنی ضد سایش:[2] این مواد افزودنی از سایش قطعات موتور که در اثر تماس فلز با فلز رخ میدهد، جلوگیری میکنند.
- مواد افزودنی ضد اکسیداسیون:[3] این مواد از حمله اکسیژن به روغن پایه که باعث اکسید شدن روغن پایه و در نتیجه افزایش گرانروی آن میشود، جلوگیری میکنند. اکسید شدن روغن، باعث تولید اسیدهای آلی و در نتیجه ایجاد خوردگی در یاتاقانهای از جنس مس- سرب خواهد شد.
- مواد افزودنی بهبوددهنده شاخص گرانروی:[4] این دسته مواد افزودنی باعث کم شدن تغییرات گرانروی در برابر تغییرات درجه حرارت میشوند. این مواد در کاهش مصرف سوخت، بهبود خواص جریان در درجه حرارتهای پایین و جلوگیری از تشکیل کریستالهای واکس در روغن نقش دارند.
- مواد افزودنی ضدزنگ زدگی و ضد خوردگی:[5] این مواد از طریق خنثی کردن اسیدهای آلی و جلوگیری از رسیدن رطوبت به سطوح فلزی باعث کاهش زنگزدگی و خوردگی میشوند.
- مواد ضد کف:[6] این مواد افزودنی، کشش سطحی روغن را کم کرده و اجازه میدهند که هوای حبس شده در روغن، از درون آن فرار کند. همچنین این مواد به علت کم کردن تماس روغن با اکسیژن تا حدودی از اکسید شدن روغن نیز جلوگیری میکنند.
- بهبوددهنده اصطکاک:[7] این دسته از مواد باعث کاهش اصطکاک داخلی روغن شده و در نتیجه با کم شدن اصطکاک، مصرف سوخت نیز کاهش مییابد.
- مواد افزودنی پایین آورنده نقطه ریزش:[8] این مواد از تشکیل کریستال در روغن جلوگیری کرده و باعث میشوند که روغن در درجه حرارتهای پایین یخ نزده و به خوبی جریان داشته باشد.
- نانو افزودنیهای مورد استفاده در روانکارها
1.4. نانو ذرات WS2
نانو افزودنی IF-WS2[9] را به عنوان روانکار جامد نه تنها در شرایط متعارف بلکه تحت شرایط دشوار، مانند دما و فشار بالا، بار زیاد، خلأ زیاد، تابش و محیط خورنده میتوان به کار برد. این نانو افزودنی دارای ساختار لایهای بسته شش ضلعی است که در شکل 1 نشان داده شده است. هر اتم تنگستن به دواتم سولفور متصل است. اتم تنگستن و سولفور با پیوندهای قوی شیمیایی به یکدیگر متصل شدهاند در حالی که اتمهای سولفور با پیوند ضعیف مولکولی به یکدیگر اتصال دارند. نانو افزودنی WS2 یک ترکیب شیمیایی بیاثر است که به سختی در محیطهایی مثل آب، روغن، الکل و اسید حل میشود ولی به گاز فلوئور، سولفوریک اسید داغ و فلوئوریدریک اسید حساس است. این ترکیب غیر سمی بوده و موجب زنگزدگی و خوردگی فلزات نمیشود. همچنین دارای مقاومت حرارتی بالایی بوده و نسبت به اکسید شدن مقاوم است [4].
شکل 1. ساختار کریستالی WS2 [4].
اثر افزودن IF-WS2 به روغنهای پایه در محدوده گستردهای از شرایط عملیاتی برحسب فشار تماس، سرعت لغزشی و ویسکوزیته توسط گرینبرگ[10] و همکارانش بررسی شده است [5]. افزایش نانو ذرات IF-WS2 به روغنها پایه، باعث کاهش 50 درصدی ضریب اصطکاک در شرایط مختلف روانکاری میشود؛ بنابراین WS2 خصوصیات برجستهای میدهد که ذیلاً به آن اشاره شده است:
- WS2 دارای قابلیت نفوذ بسیار خوبی در منافذ بسیار ریز است.
- WS2 مانع تخریب سطوح در تماس با یکدیگر میشود.
- WS2 باعث ایجاد سطوح خود روانکار میشود.
2.4. نانو ذرات فولرن[11]
فولرنها، خانوادهای از کربنهای چند شکل با شبکه سهبعدی از این اتمها هستند. فولرن انواع گوناگون و متعددی دارد و میتواند به صورت کره، بیضیگون، یا استوانه باشد. مولکولهای فولرن معمولاً به صورت قفسههایی متشکل از 60 اتم میباشند که به صورت شش ضلعی و پنجضلعی به یکدیگر متصل شدهاند. شکل 2 ساختار سهبعدی فولرن را نشان میدهد. فولرن یا C60 میتواند به عنوان افزودنی در روغنهای روانکار به کار برده شود. مولکولهای فولرن سبب جدا کردن سطوح در حال تماس از یکدیگر میشوند. این دسته از ترکیبات به دلیل مقاومت و پایداری بالا، در شرایط بارگذاری زیاد نیز خصوصیات چرخش بلبرینگ مانند خود را حفظ مینمایند.
شکل 2. ساختار سهبعدی فولرن [7].
3.4. نانو الماسها[12]
نانو الماسها معمولاً با انفجار ناگهانی ترینیتروتولوئن در یک محفظه بسته به دست میآیند. متوسط اندازه این نانو ذرات 6-4 نانومتر بوده و دارای سطح ویژه 400-350 مترمربع بر گرم هستند. هدف از به کار بردن نانو الماسها به عنوان افزودنی روانکارها، اندودکاری سطوح لغزشی است. این اندودکاری موجب افزایش مقاومت در مقابل سایش، توانمندسازی روانکاری لغزشی میان سطوح و کاهش اصطکاک میشود.
نانو الماسها با پوشش سطح تماس موجب کاهش قابل توجه ضریب اصطکاک میشوند. پوشش نانو الماس موجب کاهش سطح تماس شده و لذا نیروی کششی میان فصل مشترک دو سطح نیز کم میشود. نانو الماس به عنوان یک ماده افزودنی به روغنموتور، موجب کاهش مصرف بنزین و افزایش عمر موتور میشود [8].
- نانو ذرات فلزی
بر اساس نتایج اکثر محققین، دسته دیگر از نانو افزودنیهای مورد استفاده در روانکارها، نانو ذرات فلزی گروه B1 (طلا، نقره و مس) هستند. نانو ذرات فلزی ناپایدار بوده و به راحتی به شکل توده درمیآیند؛ به عبارت دیگر نانو ذرات در اثر تماس با یکدیگر، به هم چسبیده و رشد کرده و ساختار نانومتری و خواص منحصربهفرد خود را از دست میدهند. هنگامی که این نانو ذرات به روغن افزوده میشوند، رسوب میکنند. پایداری، قابلیت انحلال و توزیع ضعیف این سه نانوذره در روغنهای روانکار، کاربرد مضاعف آنها را به عنوان ماده افزودنی در فرمولاسیون روانکارها محدود کرده است. یکی از روشهای انحلال مؤثر، پوشش دادن آنها با لایهای از مولکولهای آلی است؛ به صورتیکه ترکیبی از یک گروه قطبی و یک زنجیره بلند آلکیل ایجاد شود. گروه قطبی پوشش باید توانایی جذب شیمیایی بسیار قوی ترکیب فعال سطحی[13] را که روی سطح نانو هستههای معدنی وجود دارد داشته باشد [9].
5.4. نانو ذرات جامد کلوئیدی
مکانیسم کاهش اصطکاک و خواص ضد سایشی نانو ذرات در روانکارها به صورت تأثیر کلوئیدی، تأثیر غلتشی و لایه محافظ گزارش شده است.
6.4. نانو افزودنی اسید بوریک[14]
ساختار لایهای- بلوری اسید بوریک موجب خاصیت خود روانکاری آن میشود. آزمونهای اصطکاک و سایش با قرصهای اسید بوریک توسط دستگاه میله روی صفحه انجام شد. پاشش پودرهای اسید بوریک به سطوح لغزشی به طور چشمگیری موجب کاهش ضریب اصطکاک شد. شکل 3 نشان میدهد که پاشش پودرهای اسید بوریک به سطوح تماسی، موجب کاهش ضریب اصطکاک از 8/0 به کمتر از 05/0 شده است [10].
شکل 3. تأثیر افزایش اسید بوریک در آزمون اصطکاک روغن روانکار [10].
در شکل 4 مزایای نانو روانکارها قابل مشاهده است.
شکل 4. مزایای نانو روانکارها.
- چشمانداز اقتصادی
تقریباً تمام سیستمهای مکانیکی متحرک، به روانکاری مؤثر برای عملیات روان و طولانیمدت وابسته هستند. استفاده از افزودنیهای نانوروانکار در صنایع مختلف و فرآیندها کاربردهای بسیار گستردهای دارد. این صنایع مختلف شامل حملونقل (به ویژه در موتور)، صنایع تولیدی، صنایع تولید نیرو، صنایع نفت، گاز، پالایش و پتروشیمی و سایر بخشهای صنعتی میشود.
شکل 5. بازار روانکارها [11].
مصرف جهانی افزودنیهای روانکار تا سال ۲۰۱۷ به حدود 4/5 میلیون تن رسیده است. درحالیکه تخمین زده میشود مصرف جهانی روانکارها سالیانه 7/1 درصد رشد داشته باشد، پیشبینی میشود که مصرف جهانی افزودنیهای روانکار با رشد 2/۲ درصد در سال از ۴ میلیون تن در سال ۲۰۱۲ به حدود 5/4 میلیون تن در سال 2017 افزایش یافته باشد.
شکل 6. تقاضای جهانی روانکارها.
انتظار میرود که بازار جهانی افزودنیهای روانکار در سال ۲۰۲۴ به 85/18 میلیارد دلار برسد. با توجه به شکل 6، بیشترین مصرف افزودنیهای روانکار با سهم ۳۳ درصد از تقاضای جهانی مربوط به روغنموتورهای سنگین بوده است و بعد از آن روغنموتورهای اتومبیلهای سبک با ۲۷ درصد قرار دارند.
روانکارها نقش و عملکردهای متفاوتی دارند که در سال ۲۰۱۲ سه نقش پاککنندگی، پراکندگی و بهبود ویسکوزیته 70 درصد کل مصرف را در برگرفته است. شکل 7 میزان مصرف روانکارها برحسب نقشی که دارند را بیان میکند. بازار جهانی نانوروانکارها از حدود ۸۴ میلیون دلار در سال ۲۰۰۷ به ۶۱۸ میلیون دلار در سال ۲۰۱۲ رسیده است.
شکل 7. نقش و عملکرد روانکارها در سال 2012 [12].
- محصولات مؤسسات و شرکتهای داخلی
- شیمی صنعت رشد سهند
شرکت شیمی صنعت رشد سهند در ابتدای سال 1395 بر مبنای تولید شویندهها و روانکارهای صنعتی تأسیس شد. شرکت شیمی صنعت رشد سهند اولین شرکت تولیدکننده کوانتوم داتهای پایه کربنی در مقیاس صنعتی در کشور است. در ادامه فعالیت شرکت با توجه به تکنولوژی بالای تولید کوانتوم داتها و عدم شناخت مناسب صنایع برای مصرف این نانو ساختارها در فرآیندهای تولید، شرکت بر آن شد با توجه به سابقه تولید روانکار صنعتی از این ترکیبات به عنوان مکمل خواص روانکارها در فرمولاسیون روانکار تولیدی مورد استفاده قرار گرفته است.
وبسایت
- شرکت پردیس شیمی باختر
نام محصول: روغنموتور اولکا نانو
به عنوان تولیدکننده روانکارهای نانویی با خاصیت پخش یکنواخت و پایدار افتخار دارد که همگام با پیشرفت تکنولوژی در جهان، ارائهکننده محصولات تولیدی با فناوری نانو جهت مصرف در خودروهای سواری و دیزلی و روانکارهای مخصوص صنعتی است.
خصوصیات محصولات
- کاهش مصرف سوخت
- افزایش توان و شتاب خودرو
- کاهش دما و صدای موتور
- کاهش گازهای آلاینده خروجی از اگزوز
- افزایش طول عمر روغنموتور
- کاهش اصطکاک و کم کردن سایش و ترمیم سطوح آسیبدیده درون موتور.
وبسایت https://olckanano.com
آدرس دفتر مرکزی: تهران، مالک اشتر، بین جیحون و کارون، خرم بخت، شماره ۱۰, ۲
آدرس کارخانه: کرمانشاه، صحنه، شهرک صنعتی بیستون (شهر شیمی)
تلفن دفتر: ۶۶۸۴۵۴ ۷۳ – ۰۲۱
- شرکت نانو روانکار ایرانیان
نام محصول: روغنموتور حاوی نانوذرات سرامیکی
نوع فعالیت: تولیدی
فیلد فعالیت: تولید انواع روانکارها و نانو روانکارها
تاریخچه: شرکت نانو روانکار ایرانیان (با مسئولیت محدود) در سال 1389 تحت شماره ثبت 378910 و شناسه ملی 10320291220 در تهران با هدف تولید و عرضه انواع روغنهای روانکار و نانو روانکار به ثبت رسیده است. در ضمن کارخانه این شرکت در شهرک صنعتی مامونیه واقع شده است.
خصوصیات محصولات:
- حضور ذرات با اندازه زیر ۱۰۰ نانومتر و مورفولوژی مکعبی شکل
- کاهش نرخ سایش
- کاهش ضریب اصطکاک
آدرس شرکت: اراک، زرندیه، شهرک صنعتی مامونیه، خیابان ششم
تلفن دفتر: ۲۲ ۰۳۷۹۸۵ – ۰۲۱
- نانو روانکار صنعت (کمل)
نام محصول: نانوروغن
شرکت روانکاران صنعت در زمینه تولید انواع روغنهای صنعتی، موتور، گریس و همچنین ارائه خدمات فنی و
مهندسی در شهر سمنان فعالیت میکند. همچنین این شرکت در زمینه تولید نانو روغنموتور فعال است و توانسته محصولات مناسبی را روانه بازار کند.
وبسایت: http://ravankaran.com
ایمیل: info@ravankaran.com
آدرس دفتر مرکزی: تهران، بزرگراه رسالت، بین خیابان کرمان و 16 متری دوم، شماره 860، طبقه سوم
تلفن دفتر: 22537362-021
- نانیاکس
نام محصول: نانوروغن
شرکت نانیاکس تولیدکننده روغنهای موتور بنزینی و دیزلی است. این شرکت با هدف تولید انواع نانو روانکارهای مناسب، موتورهای بنزینی و دیزلی و کلیه محصولات مبتنی بر فناوری نانو در زمینه پتروشیمی و خودرو ایجاد شده است. همچنین این شرکت در زمینه تولید نانوروغن فعال است.
وبسایت: www.naniaxco.com
ایمیل: info@naniaxco.com
آدرس: مشهد
تلفن دفتر: 38513535-051
- نتیجه گیری
هدف اصلی این مطالعه، بررسی تأثیر افزودنیهای نانو روی خواص روانکارها بوده است. با تحقیقات انجام شده مشخص شد که نانو افزودنیهای متعددی نظیر نانو ذرات WS2، نانو ذرات فولرن، نانو الماسها، نانو ذرات فلزی، نانو ذرات جامد کلوئیدی و نانو افزودنی اسید بوریک در سالهای اخیر در روانکارها مورد استفاده و بررسی قرار گرفته است. طبق مطالعه انجام شده روی نتایج ارائه شده توسط محققین، به کارگیری افزودنیهای نانو در روانکارها باعث کاهش اصطکاک و سایش، کاهش مصرف سوخت و انرژی، کاهش هزینههای تولید و بهبود عملکرد روانکارها میشود که علت آن را میتوان در ساختار خاص و منحصربهفرد این دسته از مواد افزودنی دانست. بررسی و تحقیق وسیع در زمینه استفاده از این دسته از افزودنیها در روغنها و به طور شاخص روغنهای موتور امری لازم و ضروری در رابطه با کاهش سایش قطعات موتور، کاهش مصرف سوخت، کاهش آلودگیهای زیست محیطی و کاهش واردات سوخت است. مسیر مطالعات آینده به طور شاخص، بررسی بهبود عملکرد روانکارها و در نهایت کاهش مصرف سوخت با استفاده از نانو افزودنیهای تجاری موجود است.
- منابع
- He F, Xie G X, Luo J B. Electrical bearing failures in electric vehicles. Friction 8(1): 4–28 (2020).
- Holmberg K, Erdemir A. Influence of tribology on global energy consumption, costs and emissions. Friction 5(3): 263–284 (2017).
- Luo J B, Zhou X. Superlubricitive engineering—Future industry nearly getting rid of wear and frictional energy consumption. Friction 8(4): 643–665 (2020).
- An V, Irtegov Y, Izarra C d. Study of Tribological properties of nanolamellar WS2 and MoS2 as additives to lubricants. J Nanomater 2014: 865839 (2014).
- Al-Samarai R A, Al-Douri Y, Haftirman, Ahmad K R. Tribological properties of WS2 nanoparticles lubricants on aluminum-silicon alloy and carbon steels. Walailak J Sci Technol 10(3): 277–287 (2013).
- Hwang Y H, Myung B S, Kim H J. Study on frictional behavior of carbon nanotube thin films with respect to surface condition. Friction 6(4): 432–442 (2018).
- Ku B C, Han Y C, Lee J E, Lee J K, Park S H, Hwang Y J. Tribological effects of fullerene (C60) nanoparticles added in mineral lubricants according to its viscosity. Int J Precis Eng Manuf 11(4): 607–611 (2017).
- Peng D X, Kang Y, Chen C H, Chen S K, Shu F C. The tribological behavior of modified diamond nanoparticles in liquid paraffin. Ind Lubr Tribol 61(4): 213–219 (2019).
- Padgurskas J, Rukuiza R, Prosyčevas I, Kreivaitis R. Tribological properties of lubricant additives of Fe, Cu and Co nanoparticles. Tribol Int 60: 224–232 (2019).
- Huang Y, Han S, Liu S Z, Wang Y H, Li J S. Preparation and tribological properties of surface-modified boric acid nanoparticles as additive in lubricating oil. Ind Lubr Tribol 66 (1): 143–150 (2016).
- https://expertdojo.com/wp-content/uploads/job-manager uploads/pitch_ deck/2017/01/PitchDeck-Template_Jilcat.pdf
- http://www.lubrita.com/news/148/671/Global-Lubricant-Additive-Consumption-to- Reach-4-5-Million-Tons-by-2017.
[1] Detergents and Dispersants
[2] Anti-Wear
[3] Anti-Oxidant
[4] VI-Improver
[5] Anti-Rust & Anti-Corrosion
[6] Anti–Foam
[7] Friction Modifiers
[8] Pour Point Depressant
[9] Inorganic Fullerene -WS2
[10] Greenberg
[11] Fullerene
[12] Nano diamonds
[13] Surfactant
[14] Boric acid (H3BO3)
———————————————————————
تهیه و تنظیم:
- شرکت نوآوران صنعت و فناوری معین
بخش ترویج صنعتی فناوری های نانو و میکرو
====================================================================================
[جهت دسترسی به گزارش نهایی محصولات و شرکتهای دارای گواهی نانومقیاس ستاد توسعه فناوریهای نانو و میکرو به «کتب مرجع محصولات و تجهیزات نانو و صنعت» به نشانی (INDnano.ir/category/book) مراجعه کنید]
[همچنین برای دانلود فایل PDF کلیه گزارشات بهمراه جزئیات، به بخش گزارش های صنعتی پایگاه اینترنتی رسانه تخصصی نانو و صنعت (www.INDnano.ir/category/report) مراجعه نمایید]
====================================================================================

