بکارگیری غشاهای نانو‌الیاف در صنعت تصفیه آب و پساب

فناوری نانو که به عنوان مهندسی و هنر دستکاری مواد در مقیاس نانو (۱۰۰-۱ نانومتر) شناخته می‌شود که پتانسیل نانو‌مواد[2] را در بخش‌های مختلف علمی، صنعتی، محیط زیست و… به نمایش می‌گذارد. یکی از اصلی‌ترین مزایای فناوری نانو، بر این حقیقت استوار است که این فناوری می‌تواند ساختار اساسیِ مواد را در ابعاد نانو و برای دستیابی به یک سری خواص ویژه، کنترل و بهینه سازی نماید. یکی از جنبه‌های کاربردی فناوری نانو، استفاده از آن در فرایندهای خالص سازی[3] می‌باشد که مهمترین دسته از این فرایندها، فرایند تصفیه آب‌ و فاضلاب است.

 

۲. غشاء و فرآیندهای غشایی

”غشاء” به عنوان یک مانع گزینش ‌پذیر (شکل ۱) شناخته می‌شود که محدوده وسیعی از فرآیند‌های جداسازی از جمله فرایندهای مایع/مایع، گاز/مایع، گاز/گاز، گاز/جامد و مایع/جامد را پوشش می‌دهد؛. در دهه‌های اخیر، فناوری‌های غشایی به یکی از مهمترین فناوری‌ها در زمینه جداسازی[4] تبدیل شده اند. مشخصه اصلی فناوری غشایی این است که فرایندهای غشایی نیاز به افزودن مواد شیمیایی نداشته و مصرف انرژی آنها بسیار ناچیز می‌باشد. این موضوع باعث افزایش روزافزون استفاده از غشاها در زمینه تصفیه آب و فاضلاب شده است، به نحوی که امروزه فرآیندهای غشایی قادر به رقابت با روش‌های سنتی تصفیه آب شده‌اند. یکی از پرکاربردترین انواع غشاها، غشاهای نانوالیاف هستند که امروزه توجه بسیار زیادی را به خود منعطف کرده‌اند.

شکل۱. یکی از اصلی‌ترین مشخصه‌های غشاها عملکرد گزینشی آنها می‌باشد [1].

 

۳. غشاء نانو‌الیاف

به طور خیلی ساده، الیاف رشته‌های بسیار باریکی هستند که طول بلندی نسبت به قطر خود دارند. در سال‌های اخیر با پیشرفت فناوری نانو، تولید الیاف با قطر نانومتری مورد توجه فراوانی قرار گرفته است و الیاف با قطر کمتر از ۱۰۰ نانومتر تحت عنوان نانوالیاف شناخته می‌شوند. نسبت سطح به حجم بسیار بالا، انعطاف بالا در عامل دار کردن سطوح، خواص مکانیکی عالی از قبیل استحکام کششی بالا و قیمت نسبتا پایین از خواص مورد توجه نانوالیاف در مقایسه با الیاف معمولی است. این خواص برجسته موجب شده است تا نانوالیاف گزینه مناسبی برای بسیاری از کاربردهای مهم باشند. یکی از مهمترین کاربردهای نانوالیاف در ساخت غشاهای فیلتراسیون می‌باشد. غشاهای نانوالیاف (شکل ۲) عموما از پلیمرهای طبیعی و مصنوعی با وزن مولکولی بالا یا مخلوطی از چند پلیمر مختلف ساخته می‌شوند و برای کاربردهای خاص، از پلیمرهای آغشته به نانوذرات نیز استفاده می‌شود. از آنجا که غشاهای نانوالیاف دارای قیمت نسبتا کمی هستند و بیشتر برای میکروفیلتراسیون[5] و اولترافیلتراسیون[6] به کار می‌روند، یکی از  عمده‌ترین استفاده غشاهای نانوالیاف در فیلتراسیون، مربوط به کاربرد آن‌ها به عنوان پیش غشاء[7] جهت حذف ذرات با ابعاد میکرون (بدون ایجاد افت فشار) برای جلوگیری از تخریب غشاهای اصلی سیستم مثل غشاهای اسمز معکوس[8]، نانوفیلتراسیون و حتی برخی غشاهای اولترافیلتراسیون می‌باشد.

شکل ۲. یک غشای فیلتراسیون نانوالیاف نوعی و تصویر TEM مربوط به آن [2].

 

۴. روش‌های تولید غشاء نانوالیاف

روش‌های متعددی برای تولید الیاف و غشاهای نانو الیاف وجود دارد، ولی روش‌هایی که می‌توانند منجر به تولید نانوالیاف شوند عبارتند از کشش[9]، تولید از قالب[10]، جدایی فازی[11]، خودآرایی[12] و الکتروریسی[13]. در میان این روش‌ها، الکتروریسی ساده ترین روش برای تولید نانوالیاف با انواع ساختارها مانند ساختار توخالی[14] و یا هسته-پوسته[15] با طول زیاد، قطر یکنواخت و با انواع ترکیبات می‌باشد که بعنوان یک روش ارزان در تولید الیاف بسیار نازک از محلول پلیمری شناخته می‌شود. مطالعات بر روی روش الکتروریسی و نانوالیاف ایجاد شده توسط این روش، به طور عمده در راستای فرایند غشایی و تولید غشاهای نانوالیاف برای تصفیه آب صورت می‌پذیرد.

شکل ۳. روش الکتروریسی برای تولید نانوالیاف و غشاء نانوالیاف [3].

۵. تولید غشاء نانوالیاف به روش الکتروریسی

الکتروریسی روشی با نیروی محرکه الکترواستاتیکی برای تولید نانوالیاف است. نانوالیاف از محلول مایع یا مذاب پلیمری که از لوله موئین به منطقه با میدان الکتریکی بالا تغذیه می‌شود، تشکیل می‌شوند (شکل ۴). زمانی که نیروهای الکترواستاتیکی بر تنش سطحی مایع غلبه می‌کنند، یک مخروط تشکیل می‌شود و یک جت باریک به سرعت به سمت هدف (جمع کننده) متصل به زمین و یا با بار مخالف شتاب می‌گیرد. ناپایداری در این جت موجب حرکت‌های ضربه‌ای شدید می‌شود که به تبع آن جت طویل و باریک  شده و اجازه می‌دهد، حلال تبخیر شود و یا مذاب سرد شود و نانوالیاف روی سطح هدف تشکیل شوند. بار الکتریکی جت، موجب خم شدن الیاف می‌شود، به طوری که با هر بار حلقه شدن، قطرش کاسته می‌شود.

 

شکل ۴. شمای کلی از یک دستگاه الکتروریسی استاندارد [4].

اندازه و ریزساختار نانوالیاف با متغیرهای عملیاتی متفاوتی مانند ویسکوزیته محلول، ولتاژ، نرخ تغذیه، هدایت محلول، فاصله هدف و لوله موئین و اندازه لوله کنترل می‌شود. روش الکتروریسی بسیار تطبیق پذیر بوده و محدوده غشاهای نانوالیاف با قطرهای مختلف با این روش تولید می‌شوند.

برای بالا بردن کارایی غشاهای نانوالیاف در فرآیند خالص سازی و تصفیه آب، همچنین افزایش میزان گزینش پذیری سیستم و همچنین افزایش پایداری مکانیکی و تخلخل غشاء نانوالیاف، می‌توان سطح غشاء را عامل دار[16] یا اصلاح[17] نمود. عامل دار کردن غشاهای نانو الیاف که معمولا با استفاده از ترکیبات مختلفی همچون مولکول‌های آلی مختلف، نانوذرات، پلیمرها و مولکول‌هایی مثل سلولز، کیتوزان[18] و سیکلودکسترین[19] و… انجام می‌شود، توجه زیادی را به خود جلب کرده است. عمده‌ترین کاربرد غشاهای اصلاح شده حذف آلودگی‌های میکروبی، حذف یون‌های فلزات سنگینِ جیوه، کادمیوم، روی و سرب، حذف آلودگی یون‌های فلزی دیگری همچون Cu²⁺، افزایش میزان آبگریزی غشاء برای جداسازی مخلوط‌های آب-روغن، افزایش بازده جذب سطحی غشاء، حذف برخی رنگ‌ها و… می‌باشد. یک نمونه از فعالیت‌های انجام شده برای عامل دار کردن غشاهای نانوالیاف در شکل زیر نشان داده شده است که توسط یک گروه تحقیقاتی به نام UYAR Research Group صورت پذیرفته و نتایج آن در نشریه Langmuir به چاپ رسیده است  [5].

شکل ۵. اصلاح سطح نانوالیاف به وسیله سیکلودکسترین کمپلکس شده با ترکیبات ضد باکتری [5].

 

۷. طرح پایلوت حذف آلودگی‌های میکروبی به وسیله غشای نانوالیاف

در یک طرح تحقیقاتی که در کشور جمهوری چک انجام شده و نتایج حاصل از آن در نشریه Nanocon به چاپ رسیده است [6]، به بررسی میزان حذف آلودگی‌های میکروبی آب توسط غشای نانوالیاف در مقیاس پایلوت پرداخته شده است. در مطالعات انجام شده از غشای نانوالیاف الکتروریسی شده پلی اورتان[20] با اندازه حفره ۲۴۰ تا ۴۰۰ نانومتر (یعنی برای میکروفیلتراسیون) استفاده شده و بازده فیلتراسیونِ بلند مدت ماژول مورد استفاده و همچنین پارامترهای مختلف سیستم در زمان حذف آلودگی از یک نمونه آب حقیقی مورد بررسی قرار گرفتند. سیستم پایلوت مورد استفاده در این مطالعات در شکل ۶ قابل مشاهده است.

شکل ۶. سیستم پایلوت مورد استفاده برای انجام اولترافیلتراسیون بوسیله غشاء نانوالیاف پلی اورتان [6].

در این ماژول از ۱۵ ورقه غشاء نانوالیاف با مساحت کل ۶/۳ متر مربع استفاده شده و فرآیند اولترافیلتراسیون در جریان‌های بزرگتر از ۵۰۰ لیتر بر متر‌مربع بر ساعت مورد مطالعه قرار گرفته است. طبق نتایج حاصل از بررسی این طرح پایلوت، غشاء نانوالیاف در بلند مدت پایدار بوده و می‌توان از آن به عنوان غشای اولترافیلتراسیون برای تصفیه نمونه‌های آب حقیقی استفاده کرد.

۸. تخمین هزینه‌ها

غشاهای نانوالیاف در زمره ارزان‌ترین انواع غشاها شناخته می‌شود و هزینه مورد نیاز برای خرید این نوع غشاء در بازه ۰۱۳/۰ تا ۰۲۷/۰ سنت به ازای یک متر مربع متغیر می‌باشد. یک غشاء نانوالیاف نوعی قادر است در طول یک سال ۹۶۰۰۰ متر مکعب آب را فیلتر یا تصفیه کرده و به ازای هر متر مکعب آب، ۰۹/۰ کیلووات ساعت انرژی مصرف می‌کند. این مقدار تقریبا نصف مقدار مصرف دیگر غشاهایی می‌باشد که به صورت تجاری در دسترس هستند. با توجه به این مقدار مصرف و در مقایسه با دیگر انواع غشاها، برای یک سیستم با ۸ فیلتر، حدود ۱۸۰۰ دلار در سال صرف جویی به عمل خواهد آمد [7].

 

۹. بازار غشاهای نانوالیاف

امروزه نانوالیاف‌ به عنوان یکی از برجسته ترین زمینه های تحقیقاتی و همچنین تجاری در دنیا شناخته شده‌اند. بر اساس گزارش‌های ارائه شده [8] فقط در سال ۲۰۱۲ در کشور آمریکا حدود ۱۸۳ میلیون دلار به بازار محصولات نانوالیاف اختصاص داشته است که نزدیک به ۷/۳ میلیون دلار از آن به غشاهای نانوالیاف مربوط بوده است. این موضوع مخصوصا به دلیل افزایش تقاضای صنایع مختلف برای استفاده از سیستم‌های تصفیه آب (جایی که نیاز به تجهیزات با مصرف انرژی پایین یا فشار پایین بسیار زیاد است) می‌باشد. البته پیش بینی‌ها نشان از افزایش سریع و چشمگیر سهم غشاهای نانوالیاف در سال‌های آینده دارد، به نحوی که پیش بینی شده تا سال ۲۰۱۷ بازار محصولات نانوالیاف از مرز ۵۰۰ میلیون دلار عبور کند و سهم غشاهای نانوالیاف به بیش از ۲۰ میلیون دلار برسد. نتایج این آمار که توسط موسسه تحقیقات بازار BCC Research ارائه شده است، در نمودار زیر قابل مشاهده است [9, 10].

شکل ۷. بازار غشاهای نانوالیاف در تصفیه آب و میزان رشد آن از سال ۲۰۰۰ تا ۲۰۱۵ [10].

10. شرکت های فعال خارجی در حوزه غشاء‌های نانوالیاف جهت تصفیه آب

یکی از اولین شرکت‌هایی که در دهه ۱۹۸۰ در زمینه تولید غشاهای نانوالیاف در مقیاس صنعتی آغاز به فعالیت کرد، شرکت Donaldson Filtration Solutions بوده است. این شرکت طیف وسیعی از محصولاتِ بر پایه نانوالیاف را ارائه می‌دهد که در کاربردهای مختلفی از جمله تصفیه هوا، فیلترهای خودرو، فیلترهای تصفیه آب و… قابل استفاده هستند. در این میان غشاهای نانوالیاف برای اولترافیلتراسیون یکی از مهمترین محصولات این شرکت را تشکیل می‌دهند که در شکل زیر یک نمونه از آنها قابل مشاهده است. این محصول تحت عنوان تجاری Tetratex شناخته می شود و از جنس تفلون (پلی-تترافلوئورو اتیلن [PTFE[21]]) ساخته می‌شود [11].

شکل ۸. یک محصول غشایی نانوالیاف تولید شده توسط شرکت Donaldson برای اولترافیلتراسیون به نام Tetratex [12].

دیگر شرکت فعال در زمینه تولید غشاهای نانوالیاف، شرکت آمریکایی Zeus می‌باشد که محصولات نانوالیاف مختلفی برای کاربردهای گوناگون از جمله فیلتراسیون آب، داروها، مواد شیمیایی مختلف، هوا و گازها ارائه می‌دهد. نمونه‌ای از محصولات این شرکت که از تفلون ساخته شده و دارای ساختار سه بعدی از الیاف می‌باشد در شکل ۹ قابل مشاهده است [13].

شکل ۹. غشاء نانوالیاف تولید شده توسط شرکت Zeus که با نام تجاری Filtriq در بازار به فروش می رسد [13].

علاوه بر شرکت‌های فعال در زمینه تولید غشاهای نانوالیاف، شرکت‌هایی هم در زمینه ساخت دستگاه‌های تولید نانوالیاف و غشاهای نانوالیاف فعالیت دارند. از جمله مشهورترین این شرکت‌ها می توان به شرکت Elmarco اشاره نمود. این شرکت چندین دستگاه برای تولید نانوالیاف وارد بازار کرده است که تحت عنوان تجاری Nanospider شناخته می‌شوند. دستگاه‌های این شرکت که یک نمونه از آن‌ها را در شکل زیر ملاحظه می‌کنید، می‌توانند طیف گسترده‌ای از پلیمرها را برای تولید نانوالیاف مورد استفاده قرار دهند و غشاهای نانوالیافی با اندازه حفرات چند نانومتر تا نزدیک به یک میکرومتر تولید نمایند. فرآیند مورد استفاده در دستگاه‌های این شرکت برای ساخت غشاهای نانوالیاف روش الکتروریسی می‌باشد [14].

شکل ۱۰. دستگاه مدل NS 8S1600U ساخته شده توسط شرکت Elmarco برای تولید غشاهای نانوالیاف با استفاده از روش الکتروریسی [15].

از دیگر شرکت‌های فعال در زمینه تولید غشاهای نانوالیاف برای فیلتراسیون، شرکت ESFIL TEHNO است که در کشور استونی مستقر است. این شرکت از جمله شرکت‌های با سابقه در زمینه تولید غشاهای پلیمری میکروالیاف و نانوالیاف است و در حدود ۴۰ سال است که به فعالیت خود ادامه می‌دهد. این شرکت محصولات متنوعی برای کاربردهای زیست محیطی، جداسازی و خالص سازی مایعات و گازها و همچنین میکروفیلتراسیون و اولترافیلتراسیون ارائه می‌دهد [16].

شرکت Argonide یکی دیگر از فعالین در زمینه سیستم های پیشرفته فیلتراسیون است که محصولاتی در حوزه غشاهای نانوالیاف نیز ارائه می‌دهد. مهمترین محصول تجاری این شرکت در زمینه غشاهای نانوالیاف که در کشور آمریکا به عنوان یک اختراع به ثبت رسیده است، محصولی با نام NanoCeram می‌باشد. این محصول که به صورت کارتریج ارائه می‌شود، قادر است ذرات با ابعاد چند نانومتر تا ده‌ها میکرون جذب سطحی کند که به خاطر خصلت الکترون‌دهندگی[22] آن می‌باشد. تصویر این محصول که بر اساس فناوری‌های ارائه شده توسط NASA در  شرکت Argonide  ساخته شده است، در شکل زیر قابل مشاهده است [17].

شکل۱۱. غشاء اولترافیلتراسیون NanoCeram تولید شده توسط شرکت Argonide [17].

۱۰. شرکت‌های داخلی فعال در زمینه تولید غشاهای نانوالیاف

هم راستا با دیگر کشورها، در کشور ما نیز توجه به ترکیبات و غشاهای نانوالیاف به صورت روز افزون در حال افزایش است و چندین شرکت در این زمینه فعالیت دارند. از جمله این شرکت‌ها می‌توان به موارد زیر اشاره نمود:

شرکت نانوآزما: اولین فعالیت دانشگاهی این گروه در جهت ساخت دستگاه تولید نانوالیاف توسط اعضای این شرکت در سال 1382 انجام شده است. ساخت انواع دستگاه‌های الکتروریسی تحقیقاتی و انجام پروژه‌های علمی در این زمینه از جمله فعالیت‌های این شرکت بوده است؛ بطوریکه مهمترین مراکز نانو و دانشگاه‌های ایران از محصولات این شرکت بهره‌مند شده‌اند. ساخت دستگاه الکتروریسی برای دانشگاه صنعتی شریف و مرکز نانو فناوری این دانشگاه (2 عدد) دانشگاه صنعتی امیرکبیر (2 عدد)، مرکز نانو دانشگاه علوم پزشکی جندی شاپور (1 عدد)، مرکز تحقیقات بیماری‌های ریوی (1 عدد)، دانشگاه کاشان (1 عدد)، دانشگاه صنعتی بیرجند (1 عدد)، دانشگاه تهران (1 عدد) دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی (2 عدد)، دانشگاه آزاد اسلامی (2 عدد)، صنایع دفاع (1 عدد) و انجام چندین پروژه علمی در حوزه مهندسی بافت، انرژی‌های نوین و فیلتراسیون از فعالیت‌های این شرکت بوده است.

شکل ۱۲. دستگاه الکتروریسی تمام خودکار ساخته شده در شرکت نانوآزما [18].

شرکت مهندسی تجهیزات پیشرفته آدیکو: هدف اصلی این شرکت که فعالیت اصلی آن ارائه مشاوره در زمینه‌های مختلف از جمله نانو فناوری، زیست فناوری، فنی و مهندسی، علوم پزشکی، دارویی ، تجهیزات آزمایشگاهی و علوم پایه می‌باشد، تجاری سازی تجهیزات پیشرفته ساخت داخل، مبتنی بر فناوری‌های نوین و عرضه آن‌ها می‌باشد. یکی از این محصولات تجاری شده دستگاه الکتروریسی برای تولید غشاهای نانوالیاف جهت استفاده در طیف گسترده‌ای از ترکیبات پلیمری می‌باشد که در شکل زیر قابل مشاهده است.

شکل ۱۳. دستگاه الکتروریسی برای تولید نانوالیاف که توسط شرکت آدیکو تجاری سازی شده است [19].

شرکت فناوران نانومقیاس: دیگر شرکت داخلی فعال در زمینه غشاهای نانوالیاف، شرکت فناوران نانومقیاس است که با بهره‌گیری از خبرگان امر در نظر دارد با استراتژی مناسب و برنامه‌ریزی کوتاه‌مدت و بلندمدت عملیات مدونی را در زمينه‌هاي تحقیقات، تولید و کاربرد نانوالياف و نانوذرات مخصوصا نانوذرات مغناطیسی در راستای بهبود کیفیت زندگی افراد جامعه اجرا و مدیریت نماید. گام نخست اين شركت در جهت نيل به اهداف بلندمدت، تولید صنعتی و بومي سازي برخي محصولات مانند فيلترهاي خودرو و غشاهای فیلتراسیون با تكنولوژي نانوالياف مي‌باشد. این شرکت غشاهای نانوالیاف زیر را به مشتریان خود ارائه می‌دهد: پلی آمید 6 (PA6)، پلی آمید 6،6 (PA66)، پلی اکریلونیتریل (PAN)، پلی وینیل الکل (PVA)، نانوالیاف الکتروریسی شده پلی کاپرولاکتون (PCL) و نانوالیاف الکتروریسی شده  پلی لاکتیک گلایکولیک اسید (PLGA). همچنین این شرکت دستگاه‌های الکتروریسی صنعتی، نیمه صنعتی و آزمایشگاهی را نیز به بازار ارائه می‌دهد.

شکل ۱۴. دستگاه الکتروریسی نیمه صنعتی ساخته شده شرکت فناوران نانومقیاس [20].

 

 

————————————-

پانوشت:

[1] Nanofiber

[2] Nanomaterials

[3] Purification

[4] Separation science

[5] Microfiltration

[6] Ultrafiltration

[7] Pre-membrane

[8] Reverse Osmosis (RO)

[9] Drawing

[10] Template

[11] Phase-separation

[12] Self-assembly

[13] Electrospinning

[14] Hollow

[15] Core-shell

[16] Functionalization

[17] Modification

[18] Chitosan

[19] Cyclodextrin

[20] Polyurethane

[21] Polytetrafluoroethylene

[22] Electropositivity

 

۱۱. جمع بندی

غشاهای فیلتراسیون نانوالیاف در سال‌های اخیر مورد توجه بسیار زیادی قرار گرفته‌اند که این موضوع مدیون پیشرفت روزافزون علوم و فناوری‌های نانو می‌باشد. این غشاها خواص مکانیکی و انعطاف پذیری بسیار مناسبی داشته و عموما با استفاده از پلیمرهای مختلف و توسط روش الکتروریسی تولید می‌شوند. روش الکتروریسی به عنوان یکی از ساده‌ترین و ارزانترین روش‌های ساخت غشاهای نانوالیاف شناخته می‌شود و مبنای عمل آن بر اساس دافعه الکترواستاتیک می‌باشد. غشاهای نانوالیاف از جمله ارزانترین غشاهای مورد استفاده در فرآیندهای فیلتراسیون شناخته شده و شرکت‌های زیادی در زمینه ساخت و توسعه غشاهای نانوالیاف و همچنین دستگاه‌های الکتروریسی برای تولید این نوع غشاء در سراسر دنیا در حال فعالیت هستند.

 

———————————————–

۱۲. مراجع

1. www.porexfiltration.com.
2. http://www.yflow.com/.
3. http://www.nutraingredients.com/.
4. http://www.mdpi.com/sensors/sensors-09-00086/article_deploy/html.
5. Celebioglu, A. and T. Uyar, Electrospinning of polymer-free nanofibers from cyclodextrin inclusion complexes. Langmuir, 2011. 27(10): p. 6218-6226.
6. http://konsys-t.tanger.cz/files/proceedings/20/reports/3090.pdf; Jaroslav Leva et al., Microfiltration Nanofibrous Membrane For Wastewater Treatment. Nanocon, Czech Republic, EU, 2013. 10: p. 16-18.
7. http://www.nafigate.com/en/section/portal/app/portal-article/detail/69956-presentation-on-water-filtration.
8. http://www.nafigate.com/en/section/portal/app/news/detail/70222-moving-beyond-electrospinning-melt-nanofiber-production.
9. http://www.bccresearch.com/market-research/nanotechnology/nanofibers-market-nan043c.html.
10. مجموعه گزار شهاي رصد فناوري نانو: کاربرد فناوری نانو در تصفيه آب. ستاد ویژه توسعه فناوری نانو؛ ترجمه علی عباسی, ۱۳۹۱: p. ۵۵-۵۲.
11. http://www.donaldson.co.za/html/about_us.html.
12. http://www.donaldson.co.za/index.html.
13. http://www.zeusinc.com/advanced-products/filtriq.
14. http://www.elmarco.com/nanofiber-equipment/nanofiber-equipment/.
15. http://www.elmarco.com/nanofiber-equipment/nanofiber-production-lines-ns8s1600u/.
16. http://www.esfiltehno.ee/eng//.
17. http://www.argonide.com/nanoceram/.
18. http://www.nanoazma.ir/index.php?option=com_content&view=frontpage&Itemid=74.
19. http://www.adeeco.ir/product/detail/%D8%A7%D9%84%DA%A9%D8%AA%D8%B1%D9%88%D8%B1%DB%8C%D8%B3%DB%8C/9/19/view/.
20. http://www.fnm.ir/gallery_pilot.htm.

 

—————————————————

تهیه کنندگان

• • صابر زارع (کارشناس ارشد شیمی‌تجزیه دانشگاه شیراز)
  • احسان فریدی (کارشناس ارشد شیمی‌تجزیه دانشگاه شیراز)
  • محسن سروری (دکتری شیمی‌تجزیه دانشگاه شیراز)

بخش ترویج صنعتی فناوری های نانو و میکرو

 ====================================================================================

(توجه: جهت دسترسی به گزارش نهایی محصولات و شرکتهای دارای گواهی نانومقیاس ستاد توسعه فناوریهای نانو و میکرو به «کتب مرجع محصولات و تجهیزات نانو و صنعت» به نشانی (INDnano.ir/category/book) مراجعه کنید)

همچنین برای دسترسی به فایل PDF کلیه گزارشات، به بخش گزارش های صنعتی پایگاه اینترنتی رسانه تخصصی نانو و صنعت (www.INDnano.ir/category/report) مراجعه نمایید.

 ====================================================================================