برنامه محوری نوآوری برای شرکت های کوچک و متوسط

شرکتهای کوچک و متوسط

امروزه تقریباً  در اغلب کشورهای دنیا بیشتر از 90 درصد شرکت ها را شرکت های کوچک و متوسط تشکیل می دهند (99 درصد شرکت های آلمان و 99.7 درصد شرکت های کرهجنوبی را شرکت های کوچک و متوسط تشکیل می دهند) و این شرکت ها معمولاً بالغ بر 40 درصد اشتغال را در این کشور ها را در اختیار دارند. با این حال شرکت‌ های کوچک و متوسط  اغلب با توجه به جدید بودن حوزه فعالیتشان، کمبود منابع داخلی، عدم اطمینان در مورد کیفیت محصولاتشان، عدم دسترسی به بازارها و … نرخ شکست بالایی دارند. این موضوع در اروپا با عنوان پارادوکس نوآوری مطرح شده است، در حالی ‌که شرکت‌ های کوچک اروپایی در مرز فناوری و نوآوری قرار داشتند اما اغلب این شرکتها در انتقال اختراع به بازار و خلق ارزش از پتنت، محصول یا خدمات جدید با شکست روبرو می‌ شدند. در این راستا مطالعات متعددی در زمینه شناسایی علت شکست شرکت های کوچک و متوسط صورت گرفت و عوامل متعددی از جمله عدم دسترسی به منابع مالی، قوانین و مقررات سخت و انعطاف ناپذیر، عدم دسترسی به بازار و … به عنوان دلایل شکست این شرکت ها عنوان شد. بنابراین کشور های مختلف برای رفع موانع رشد و ادامه حیات شرکت های کوچک و متوسط اقدام به تدوین و طراحی سیاست های مختلف نمودند. از جمله این سیاست ها می توان به خرید دولتی، ارائه گرنت، معافیت مالیاتی و … اشاره کرد. در این میان در بررسی های مختلف مشخص شد که یکی از مهمترین و با ارزشترین راه حل ها برای کمک به شرکت ها کوچک و متوسط، توسعه همکاری آن ها با  شرکت های بزرگ صنعتی است. به عبارت بهتر ارتباط و همکاری شرکت های کوچک و متوسط با شرکت های بزرگ که با عنوان بدنه اصلی اقتصاد در هر کشوری شناخته می شوند، می تواند تا حدی عوامل موثر بر شکست شرکتهای کوچک و متوسط را برطرف نمایند. لذا کشورهای پیشرفته دنیا سیاست های تشویقی را به منظور ترویج همکاری بین شرکت ها بزرگ و شرکت های کوچک و متوسط طراحی و اجرا کردند که از جمله می توان به تصویب قانون همکاری شرکت های بزرگ و کوچک در کرهجنوبی، برنامه محوری نوآوری برای شرکت های کوچک و متوسط در آلمان، برنامه مشارکت برای انتقال توانمندی در سنگاپور، برنامه حمایت از ایجاد خوشههای همکاری در ترکیه و … اشاره کرد. در این میان یکی از برنامه های موثر در ترویج همکاری، برنامه محوری نوآوری برای شرکت های کوچک و متوسط در آلمان است که در ادامه به صورت کامل مورد بررسی قرار گرفته است.

برنامه محوری نوآوری برای شرکت ‌های کوچک و متوسط  

تجزیه و تحلیل شاخص ‌های مختلف اقتصادی از جمله تولید ناخالص ملی، حاکی از آن است که کشور آلمان قوی‌ ترین اقتصاد در میان کشورهای اروپایی است و در سطح جهانی نیز جزء 5 کشور برتر  از نظر اقتصادی قرار دارد. در سال‌ های اخیر با وجود اینکه بحران‌ های اقتصادی گریبان‌ گیر بسیاری از کشورهای اروپایی شده، اقتصاد آلمان همچنان با رشد قابل قبولی همراه بود. میانگین نرخ رشد سالانه آلمان در طی 18 سال اخیر بیشتر از 2 درصد بوده است و در سال 1994 بالاترین نرخ رشد (5 درصد) و  در سال 2003 نیز پایین‌ ترین نرخ رشد (0.7) برای این کشور ثبت شده است. اما یکی از مهمترین ویژگی های اقتصاد آلمان که نقش قابل توجهی در شرایط اقتصادی این کشور دارند، حضور تعداد زیادی شرکت های کوچک و متوسط نوآور در این کشور است. البته با توجه اهمیت این شرکت ها دولت آلمان حمایت هایی متعددی را به این شرکتها ارائه می کند. یکی از مهمترین برنامه‌ های حمایتی دولت آلمان که اهمیت بالایی هم دارد برنامه محوری نوآوری برای شرکت‌ های کوچک و متوسط (ZIM) است که در ادامه توضیح داده شده است.

دولت آلمان در سال 2008 به منظور بهبود رقابت‌پذیری شرکت ‌های کوچک و متوسط و بویژه تسهیل و ترویج انجام تحقیق و توسعه و کاهش ریسک اقتصادی مرتبط به فعالیت های تحقیق و توسعه، برنامه‌‌ ‌محوری نوآوری برای شرکت ‌های کوچک و متوسط (ZIM) را تصویب کرد. در اسناد سیاستی آلمان این برنامه به عنوان محوری‌ ترین و اصلی‌ ترین برنامه آلمان برای ارتقاء فناوری ‌های بازارمحور در شرکت‌ های کوچک و متوسط مطرح شده است. برنامه ZIM، به نوعی یک فرا برنامه است و خود شامل چندین برنامه است که عبارت اند از :حمایت از پروژه های تحقیق و توسعه منفرد، پروژه های تحقیق و توسعه مشترک، پروژه های تحقیق و توسعه شبکه ای و مشاوره و خدمات بیرونی است.

1. پروژه‌ های تحقیق و توسعه شرکت‌ های منفرد : هدف این برنامه توسعه محصولات، خدمات و فرآیندهای نوآورانه در شرکت ‌های کوچک و متوسط است. این برنامه از شرکت‌ های کوچک و متوسطی که مشغول انجام دادن پروژه ‌های تحقیق و توسعه با حداکثر 350.000 یورو هزینه هستند، حمایت می‌ کند. دولت در این پروژه ها 25 تا 50 درصد کل هزینه های تحقیق و توسعه را به صورت گرنت به شرکت های کوچک و متوسط اعطا می کند. البته سقف حمایت در این پروژهها 175،000 یورو است.

2. پروژه‌های همکاری بین شرکت‌ها یا بین شرکت‌ها و موسسات پژوهشی : هدف این برنامه حمایت از تحقیق و توسعه بازار محور است. در این برنامه از پروژ‌ه ‌هایی حمایت می‌ شود که حداقل شامل دو همکار (شریک) باشد؛ طرفین همکاری می توانند هر دو شرکت یا یک شرکت و یک موسسه پژوهشی باشند. در این بخش نیز از پروژه هایی که کل هزینه های تحقیق و توسعه آن ها حداکثر 350.000 یورو است حمایت میشود. میزان حمایت ها معمولاً بین50-25 درصد کل هزینه‌ های پروژه به ‌صورت گرنت است و سقف گرنتی که به طرفین همکاری اعطا می شود  175،000 یورو است.  البته در مواردی که یکی از همکاران پروژه یک موسسه پژوهشی است، امکان اینکه کل هزینه ها به شرکت ها به صورت گرنت اعطا شود وجود دارد. با این حال همانطور که اشاره شد سقف حمایت ها نباید هیچ وقت بیشتر از  175،000 شود.

3. پروژه‌ های تحقیق و توسعه شبکه ‌ای : در این برنامه از پروژه ‌هایی که با مشارکت حداقل 6 شرکت انجام بگیرد، حمایت می ‌شود. حداکثر میزان حمایت برای هر شبکه 350،000 یورو تعیین شده است. در مراحل اولیه تا 90 درصد هزینه ‌ها از طریق برنامه ZIM، تا سقف 150،000 یورو به صورت گرنت اعطا می ‌شود و به ترتیب در مراحل بعدی شکل گیری شبکه و در طول دوره اجرای همکاری، میزان گرنت‌ ها کاهش می‌ یابد. در سال اول 70 درصد هزینه‌ های واجد شرایط، درسال دوم 50 درصد و در سال سوم 30 درصد بصورت گرنت به اعضای شبکه اعطا می ‌شود.

4. مشاوره و خدمات بیرونی : هدف از این برنامه تأمین بخشی از هزینه ‌های خدماتی است که  شرکت ‌های کوچک و متوسط در راستای کاربردی ‌کردن یافته‌ های پژوهشی‌ شان به آن نیاز دارند. معمولاً حداکثر 50 درصد کل هزینه‌ های خدماتی و تا سقف 25،000 یورو بصورت گرنت به شرکت ‌های کوچک و متوسط اعطا می‌ شود.

سازمان ‌های اصلی و مهم که مسئولیت اجرای برنامه را بر عهده دارند، عبارتند از؛ انجمن سازمان‌ های پژوهشی صنعتی همراه با زیرمجموعه‌ هایش ، انجمن مهندسان آلمانی  و انجمن فناوری ‌های اطلاعات و الکترونیکی و الکتریکی  به‌همراه زیرمجموعه ‌های مشترک ‌شان .

واجدین شرایط دریافت کمک مالی

در برنامه ZIM و برنامه‏ های زیرمجموعه‏ ی آن، همانند سایر برنامه ‏های دیگر، از هر پروژه‌ تحقیق و توسعه ‌‌ای حمایت نمی ‌شود و اصولاً شرکت‌ ها و پروژه ‌های مربوطه باید شرایط و ویژگی‌های خاصی داشته باشند. از این رو در ادامه شرایط بهره مندی از حمایت های برنامه ZIM  ارائه شده است.

1. پروژه‌ های تحقیق و توسعه شرکت ‌های منفرد: در این برنامه از پروژه‌ های تحقیق وتوسعه ‌ای حمایت می‌ شود که شرکت ‌های پیشنهاد دهنده ‌ی آن ها دارای شرایط زیر باشند:

• شرکت‌ های کوچک و متوسط منطبق با تعریف ارائه شده در جدول 1 باشند.

• شرکت‌ های کوچک و متوسط دارای حداکثر 500 کارمند،

2. پروژه‌ های همکاری بین شرکتی یا بین شرکت ‌ها و موسسه ‌های پژوهشی: در این برنامه از پروژه ‌های تحقیق و توسعه مشترک که توسط چندین شرکت و یا بین شرکت ‌ها و موسسه‌ های پژوهشی صورت می ‌گیرد، حمایت می‌ شود. اما این شرکت ‌های باید دارای شرایط زیر باشند:

• شرکت‌ های کوچک و متوسط منطبق با تعریف ارائه شده در جدول 1،

• شرکت ‌های کوچک و متوسط دارای حداکثر 500 کارمند،

• موسسه‌ های پژوهشی دولتی و خصوصی غیرانتفاعی.

3. پروژه‌های تحقیق و توسعه شبکه ‌ای: در این برنامه‌ کمک ‌های مالی به پروژ‌‌ه ‌های تحقیق و توسعه مشترک و  فعالیت ‌های مدیریتی که برای مدیریت شبکه و همچنین پروژه ‌های شخصی و پروژ‌ه ‌های مشترک که در شبکه شروع شده‌اند اعطا می‌ شود. نکته جالب توجه اینکه کمک‌ های مالی دولت در زمینه مدیریت شبکه ‌ها، باعث تشویق بیشتر شرکت ‌های برای مشارکت در این پروژه ‌ها می ‌شود.

جدول 1: تعریف شرکت‌ های کوچک ومتوسط