با تولید نانوداروی پیشرفته تیلمانوسپت، ایران به جمع کشورهای پیشرو در فناوری تشخیص سرطان پیوسته است. این رادیودارو نه تنها دقت تشخیص سرطان را افزایش می‌دهد، بلکه هزینه‌های تشخیص را نیز می‌تواند کاهش می‌دهد. با این دستاورد، حدود 90 درصد بیماران با سرطان‌های مختلف در ایران، می‌توانند به روشی ارزان‌تر و دقیق‌تر برای تشخیص و درمان دسترسی داشته باشند.
شرکت دانش‌بنیان آپرین سما فارمد با تولید ماده موثره رادیوداروی تشخیصی تکنسیوم، ایران را به دومین کشور صاحب این نوع فناوری پیشرفته تشخیص سرطان تبدیل کرده است. این محصول که با نام تیلمانوسپت شناخته می‌شود، گامی بزرگ در حوزه تشخیص و درمان سرطان محسوب می‌شود و می‌تواند تحولی بزرگ در کاهش هزینه‌های تشخیص سرطان ایجاد کند.
چرا تشخیص دقیق سیستم لنفاوی مهم است؟ یکی از اصلی‌ترین مسیرهای گسترش سرطان (متاستاز)، انتقال سلول‌های سرطانی از طریق سیستم لنفاوی است. در سرطان‌هایی مانند پستان، ریه و دستگاه تناسلی، تشخیص دقیق میزان درگیری غدد لنفاوی برای جراحان حیاتی است. اگر جراحان نتوانند به موقع غدد لنفاوی درگیر را شناسایی کنند، مجبور به خارج کردن بخش‌های بزرگی از سیستم لنفاوی می‌شوند. این عمل نه تنها عوارض جانبی زیادی برای بیماران به همراه دارد، بلکه می‌تواند سیستم ایمنی و گردش خون آن‌ها را به شدت تحت تأثیر قرار دهد.
رادیوداروی تیلمانوسپت به عنوان یکی از اختصاصی‌ترین رادیوداروهای تشخیصی غدد لنفاوی، این مشکل را حل کرده است. با تزریق این رادیودارو و انجام اسکن، جراحان می‌توانند موقعیت و میزان دقیق گره‌های لنفاوی آلوده به سرطان را شناسایی کنند. این فناوری دقت تشخیص را افزایش می‌دهد و از جراحی‌های غیرضروری و عوارض ناشی از آن جلوگیری می‌کند.
تولید این رادیوداروی پیشرفته از سال ۲۰۱۳ در انحصار آمریکا بود، اما با تلاش متخصصان ایرانی، دانش فنی تولید آن به صورت کاملاً بومی به دست آمده است. این محصول پس از گذراندن موفقیت‌آمیز مراحل پیش‌بالینی، وارد فاز بالینی شده است. تیلمانوسپت یک ماکرومولکول پیچیده پلیمری است که علاوه بر قابلیت حمل رادیوایزوتوپ تشخیصی تکنسیوم، می‌تواند به گیرنده‌های سطح سلول‌های سرطانی متصل شود. این ویژگی باعث می‌شود که این دارو بتواند با دقت بالا سلول‌های سرطانی را شناسایی کند.
یکی از مهم‌ترین مزایای تولید این رادیودارو در ایران، کاهش چشمگیر هزینه‌های تشخیص است. هزینه نقشه‌برداری سیستم لنفاوی با استفاده از تیلمانوسپت در ایران به یک دهم قیمت‌های جهانی کاهش یافته است. این کاهش هزینه نه تنها دسترسی بیماران به این فناوری را افزایش می‌دهد، بلکه پتانسیل صادراتی مناسبی را نیز برای ایران ایجاد می‌کند. با توجه به این که سیستم لنفاوی یکی از مسیرهای اصلی متاستاز در سرطان‌ها است، استفاده از این رادیودارو می‌تواند برای حدود ۹۰ درصد از بیماران سرطانی قابل استفاده باشد.
برخلاف سایر رادیوداروها که معمولاً برای تشخیص یک نوع خاص از سرطان استفاده می‌شوند، تیلمانوسپت قادر است گسترش سرطان را در کل سیستم لنفاوی اسکن کند. این ویژگی باعث می‌شود که این دارو برای طیف وسیعی از سرطان‌ها قابل استفاده باشد.
رادیوداروها به سه دسته اصلی تقسیم می‌شوند:
رادیوداروهای برپایه FDG: این رادیوداروها به دلیل ساختار گلوکزی خود، به سلول‌هایی که مصرف گلوکز بالایی دارند (مانند سلول‌های سرطانی) متصل می‌شوند. با این حال، از آنجا که سلول‌های غیرسرطانی نیز گلوکز مصرف می‌کنند، این رادیوداروها انتخاب‌گری پایینی دارند و ممکن است عوارض جانبی بیشتری ایجاد کنند.
رادیوداروهای برپایه آنتی‌بادی: این رادیوداروها به دلیل ساختار خاص خود، انتخاب‌گری بالاتری برای سلول‌های سرطانی دارند. اما به دلیل اندازه بزرگ مولکول‌های آنتی‌بادی، خطر بروز واکنش‌های حساسیتی در بیماران بیشتر است.
رادیوداروهای پپتیدی: این رادیوداروها با استفاده از پپتیدهای اختصاصی که به گیرنده‌های سطح سلول‌های سرطانی متصل می‌شوند، دقت تشخیص را به طور قابل توجهی افزایش می‌دهند. ساختار کوچک‌تر این رادیوداروها باعث کاهش خطر واکنش‌های حساسیتی و افزایش وضوح تصویر در عکس‌برداری می‌شود. تیلمانوسپت نیز از این دسته رادیوداروها است و به دلیل ساختار پپتیدی خود، دقت و کارایی بالایی در تشخیص سرطان دارد.
این دستاورد فناورانه به بهبود کیفیت زندگی بیماران سرطانی کمک می‌کند و همچنین جایگاه ایران را در حوزه فناوری‌های پزشکی و نانو در سطح جهانی ارتقا می‌دهد. با توجه به پتانسیل صادراتی این محصول، ایران می‌تواند به یکی از بازیگران اصلی در بازار رادیوداروها تبدیل شود.
