امروزه داشتن هوای پاک، حفاظت از محیط‌زیست و جلوگیری از آلودگی هوا یکی از مهم‌ترین دغدغه‌ها است. در این میان خودروها و وسایل نقلیه یکی از منابع اصلی آلودگی هوا به‌شمار می‌آیند اما فناوری نانو توانسته راهکاری موثر برای مقابله با آلودگی هوا ارائه دهد.
دلایل عمده تشکیل آلودگی‌های ناشی از وسایل نقلیه، احتراق ناقص و ناخالصی‌های موجود در سوخت و هوا است. در حالت ایده‌آل بایستی سیستم احتراق به نحوی طراحی شود که آلاینده‌های بسیار کمی تولید کند و این مقدار کم، بتواند بدون آسیب عمده به محیط‌زیست، به محیط اطراف انتشار یابد. با فناوری‌های در دسترس، حذف کامل آلاینده‌ها غیرممکن است و به همین دلیل پالایش گازهای خروجی برای کاهش آلاینده‌ها، بسیار مهم است. به این منظور سازندگان بزرگ صنعت خودروسازی روش‌های گوناگونی را برای کاهش میزان آلاینده‌های خروجی به کار برده‌اند.
فناوری نانو کاتالیست‌های خودرو را کارآمد‌تر می‌کند
یکی از قابل توجه‌ترین راهکارهای ارائه شده برای این منظور استفاده از مبدلهای کاتالیستی است که گازهای سمی و آلاینده حاصل از احتراق را به گازهای بی‌خطر تبدیل می‌کند. استفاده از این قطعه در خودروها و وسایل نقلیه در چند دهه اخیر الزامی شده است.
شرکت ایران دلکو پس از تأمین مبدلهای کاتالیستی مورد نیاز کشور در دو دهه گذشته، اقدام به استفاده از فناوری نانو در تولید این محصولات کرده است.
این مبدلهای کاتالیستی که به صورت سه منظوره تولید شده‌اند، به طور کلی وظیفه پالایش گازهای حاصل از احتراق موتورهای بنزینی را به عهده دارند. وجه تسمیه سه‌منظوره در نام‌گذاری این کاتالیست، تصفیه سه گاز NOx، HC و CO است.
تبدیل گازهای آلاینده به کمک فلزات گران‌بهایی که بر روی پایه کاتالیستی لایه‌نشانی شده‌اند، صورت می‌گیرد. در واقع مهم‌ترین بخش مبدلهای کاتالیستی، که در سیستم اگزوز وسایل نقلیه اعم از خودروها و موتورسیکلت‌ها قرار داده می‌شوند، فلزات گران‌بها و یا فلزات PGM است که بر روی پایه کاتالیستی لایه‌نشانی می‌شود. از سویی نیز مهم‌ترین تعیین‌کننده قیمت نهایی مبدلهای کاتالیستی فلزات به کار رفته در آن است.
مبدلهای کاتالیستی شرکت ایران دلکو از لایه‌نشانی دوغاب فلزات گران‌بها بر روی پایه‌های مبدل کاتالیستی لانه زنبوری طی فرآیندهای خاص تولید می‌شوند. پایه‌های مبدل کاتالیستی از اکسیدهای معدنی یا مواد فلزی کانال‌بندی شده با فناوری‌های مختلف ساخته شده‌اند و کانال‌های آن‌ها می‌تواند به شکل‌های متنوع مانند مربعی، سینوسی، مثلثی، هشت گوش، دایره‌ای و غیره باشد.
در این مبدلهای کاتالیستی همه فلزات گران‌بها و از جمله پلاتین، پالادیوم و رودیوم به صورت نانوذرات در تمامی سطوح پایه کاتالیستی که دارای تخلخلی بالا هستند، توزیع شده است. یکنواختی توزیع فلزات در عملکرد کاتالیست نقش مهمی ایفا می‌کند و لازمه دستیابی به این یکنواختی، تکنولوژی و دانش فنی جهت لایه‌نشانی این فلزات بر روی پایه کاتالیستی است.
تاییدیه‌ها و مجوزهای لازم
مبدلهای کاتالیستی تولیدی شرکت ایران دلکو از نظر کیفیت و صرفه اقتصادی، توان رقابت با نمونه‌های خارجی را دارا هستند که یکی از دلایل این موضوع را می‌توان به فعالیت‌های تحقیق و توسعه‌ای در این شرکت نسبت داد. همچنین آزمایشگاه شرکت ایران دلکو تنها آزمایشگاه مرجع کاتالیست دارای استاندارد ۱۷۰۲۵ کشور است که برخورداری از این ظرفیت موجب کاهش هزینه تمام شده محصولات و همچنین ارتقا هرچه بیشتر کیفیت محصولات شرکت ایران دلکو شده است.
ایران دلکو علاوه بر دریافت گواهی‌نامه نانومقیاس از واحد ارزیابی محصولات فناوری نانو، توانسته گواهی‌نامه تأیید صلاحیت سیستم مدیریت کیفیت از شرکت‌های مختلف داخلی طرف قرارداد خود همچون ساپکو، مگا موتور، بهمن موتور و اپکو، گواهی‌نامه تأیید صلاحیت آزمایشگاه همکار از سازمان ملی استاندارد ایران و گواهی‌نامه تأیید صلاحیت آزمایشگاه براساس استاندارد ISIRI-ISO/IEC 17025 از مرکز ملی تأیید صلاحیت ایران را نیز دریافت کند.
گواهی‌نامه استاندارد مدیریت کیفیت براساس استاندارد ISO/TS 16949 و گواهی‌نامه استاندارد ISO 9001 از شرکت Kiwa، گواهی‌نامه محیط‌زیست (ISO 14001)، گواهی‌نامه مدیریت انرژی (ISO 16001) و گواهی‌نامه ایمنی و بهداشت (ISO 18001) برخی دیگر از تأییدیه‌های دریافتی این شرکت است.
گفتنی است شرکت ایران دلکو در سال ۱۳۷۰ در تهران تأسیس شد. در این شرکت اولین تحقیقات در زمینه مبدلهای کاتالیستی در سال ۱۳۷۳ با همکاری سازمان پژوهش‌های علمی و صنعتی ایران شروع و در ادامه طی سال‌های ۱۳۷۹ تا ۱۳۸۲ تحقیقات مشترکی در زمینه تولید مبدلهای پایه فلزی و سرامیکی با مرکز تحقیقات ساپکو صورت پذیرفت. در سال ۱۳۸۴ خط تولید مبدلهای کاتالیستی یورو ۲ با انتقال دانش فنی از شرکت InterKat آلمان شروع شد. واحد تحقیق و توسعه محصول این شرکت در سال ۱۳۸۷ راه‌اندازی و سرانجام پس از ۳ سال هزینه و تلاش مداوم، در سال ۱۳۹۰ موفق به دستیابی تکنولوژی تولید مبدلهای کاتالیستی با استاندارد آلایندگی یورو ۴ شد.
محصولات فعلی شرکت ایران دلکو، که همواره به بهبود مستمر، پویایی و نوآوری توجه ویژه داشته، دارای استاندارد یورو ۵ بوده و به لحاظ کیفیت عملکرد و قیمت تمام شده دارای مزیت‌های بسیار زیادی نسبت به نمونه‌های خارجی خود است. ویژگی‌های محصولات این شرکت آن را به انتخاب اول کلیه خودروسازان داخلی تبدیل کرده است.
معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری پس از ارزیابی فعالیت‌های ایران دلکو در سال ۱۳۹۴ این واحد تولیدی را به عنوان یک واحد دانش‌بنیان معرفی کرد.
در حال حاضر ۳۳۰ نفر در این شرکت مشغول به کار هستند. این شرکت در سال گذشته بیش از ۳۲۰ هزار کاتالیست تولید کرده و فروشی در حدود ۲۶۰ میلیارد تومان داشته است.
گروه بهمن، مگا موتور، ساپکو، سازه گستر، زامیاد، اگزوز خودرو خراسان، پارس خودرو، سازه پویش، گروه صنعتی صابر، گروه خودروسازی سایپا، ایپکو، گروه خودروسازی ایران خودرو، قطعه سازان میثاق و پارس اگزوز شرکت‌های طرف قرارداد ایران‌دلکو هستند.
شرکت ایران دلکو علاوه بر تأمین نیاز داخلی صنعت خودرو به مبدل کاتالیستی، اقدام به صادرات این محصول به کشورهای همجوار نیز کرده است. توان رقابتی از نظر کیفیت و قیمت تمام شده از شاخص‌های بارز محصولات این شرکت در بازار منطقه‌ای است.
به گفته مسئولان شرکت ایران دلکو، وقفه در تولیدات شرکت‌های خودروسازی داخلی به علت مشکلات کشور، واردات کالاهای بی‌کیفیت و عدم نظارت و اعمال تعرفه به کالاها، بالا رفتن هزینه خرید مواد اولیه و خدمات جانبی و موانع ایجاد شده بر سر راه انتقال پول و ارز و نیز واردات مواد اولیه به واسطه تحریم‌های بین‌المللی از مهم‌ترین چالش‌های پیش روی این شرکت در مسیر تولید و توسعه محصولات آن است.
