نانوحسگرهای تشخیص و اندازه گیری گاز دی اکسید کربن

 

1. فناوری نانو[1] و فناوری‌های همگرا[2]

کلیه مسائل مرتبط با ترکیبات و ذرات با ابعاد کمتر از 100 نانومتر، همچون ساخت، شناسایی، کاربرد و… تحت عنوان فناوری نانو شناخته می­شود. امروزه فناوری نانو در کنار فناوری­های زیستی[3]، شناختی[4] و فناوری اطلاعات[5] به‌عنوان فناوری­های همگرا شناخته می­شوند. در تعریف همگرایی بر دو قابلیت عمده تأکید شده است: هم‌افزایی[6] و یکپارچگی[7]. این بدان معناست که برای ایجاد هم­گرایی، این فناوری­ها بایستی در کنار یکدیگر و به‌صورت متحد به رفع نیاز یا نیازهایی از جامعه بشری بپردازند که هرکدام به‌تنهایی قادر به انجام آن نیستند. از همین رو، برخی اندیشمندان ادغام و هم­گرایی این فناوری­ها را به‌عنوان موج چهارم تمدن بشری می­دانند. در این میان فناوری نانو با ایجاد بستر سخت‌افزاری در کوچک‌ترین مقیاس ممکن برای تمامی مسائل مهندسی، سه فناوری دیگر را توانمند ساخته و به‌عنوان یکی از مهم‌ترین فناوری­های حال حاضر دنیا شناخته می­شود.

 

2. حسگرها و نانوحسگرها

حسگرها[8] ابزاری برای تشخیص تغییرات فیزیکی، شیمیایی یا بیولوژیکی صورت گرفته در یک محیط هستند و در دامنه زیادی از کاربردها مورد استفاده قرار می­گیرند. حسگرها را می­توان یک نقطه تقاطع بسیار مهم از فناوری­های همگرا دانست. نقطه­­ای که باعث پیدایش مفاهیم جدیدی همچون نانوحسگرها گردیده است و هم­گرایی این فناوری­ها را به‌خوبی تبیین می­کند. به‌عنوان مثال؛ ساخت نانومواد حساس به یک ترکیب خاص، تحقیقات صورت گرفته در راستای شناخت بهتر متابولیسم بدن انسان، بیماری­ها و راه­های تشخیص و مبارزه با آن­ها و همچنین مسائل مربوط به انتقال اطلاعات توسط حسگر­ها در یک نقطه کانونی بسیار مهم به یکدیگر پیوسته و موجب ساخت نانوحسگری برای تشخیص یک بیماری خاص می­شوند. درهرحال، نانوحسگرهایی که از همگرایی حداقل دو فناوری از فناوری­های چهارگانه توسعه می­یابند را حسگرهایی می­دانند که می­توانند با حساسیت، دقت و کارایی بسیار بالا، تغییرات صورت گرفته در یک محیط را در مقیاس نانو شناسایی نموده و به دنیای ماکروسکوپی بیرون انتقال دهند.

 

3. مبارزه با انتشار گازهای سمی

انتشار و پخش گازهای مهلک و سمی یکی از خطرات روزمره زندگی صنعتی است و متأسفانه هشدار دهنده‌های موجود در صنعت اغلب بسیار دیر موفق به شناسایی این‌گونه گازهای نشتی می‌شوند. لذا، یکی از نیازهای مهم و اساسی در ارتباط با کنترل آلودگی محیط زیست، پایش مستمر آلودگی هوا است. در راستای تحقق این هدف، حسگرها اصلی­ترین و مهم­ترین نقش را ایفا می­نمایند. امروزه استفاده از نانوحسگرها در زمینه کنترل آلودگی هوا نیز با پیشرفت مناسبی مواجه بوده است. در حال حاضر، نانوحسگرهای متعددی برای تشخیص و اندازه­گیری آلودگی­های مختلف هوا توسعه یافته و به‌صورت تجاری در دسترس هستند که حتی قادر به شناسایی تعداد کمی از مولکول‌های گازی مهلک در محیط نیز هستند.

 

4. گاز دی‌اکسید کربن

دی‌اکسید کربن یکی از گازهای مهم در چرخه حیات موجودات زنده است، با این وجود انتشار بیش از حد این گاز در محیط زیست اثرات مخربی را بر محیط زیست گذاشته است. انتشار بیش از حد دی‌اکسید کربن با توجه به استفاده فراوان از سوخت‌های فسیلی در دنیا باعث افزایش دمای کره زمین و عوارض ناشی از آن گشته است. از این گذشته گاز دی‌اکسید کربن اثراتی را نیز بر بدن موجودات زنده می­گذارد. با توجه به اینکه دی‌اکسید کربن گازی بی بو و بی رنگ است، تشخیص آن در محیط و همچنین تشخیص مسمومیت با آن نیز دشوار است، زیرا مسمومیت با دی‌اکسید کربن دارای علائم اختصاصی نیست. دی‌اکسید کربن یک ترکیب خفگی آور بوده و مشخص شده است که می­تواند نیروی انقباضی را در قلب کاهش دهد. ازاین‌رو تشخیص و اندازه­گیری این گاز از اهمیت ویژه­ای برخوردار است.

 

5. تشخیص و اندازه­گیری دی‌اکسید کربن

اندازه­گیری دی‌اکسید کربن جهت نظارت بر کیفیت هوا، بررسی عملکرد ریه­ها (در قالب دستگاه کاپنوگراف[9])، در بسیاری از فرایندهای صنعتی و… از اهمیت خاصی برخوردار است. علاوه بر این موارد، با توجه به انتشار گاز دی­اکسید کربن در هنگام سوختن ترکیبات مختلف، یکی دیگر از مهم­ترین کاربردهای اندازه­گیری گاز دی­اکسید کربن، توسعه سیستم­های تشخیص آتش­سوزی است. حسگرها اصلی­ترین ابزار اندازه­گیری این گاز هستند و در این راستا، حسگرهای مادون‌قرمز غیرپاشنده[10] (غیرپاشنده بودن اشاره به عدم پراکندگی امواج مادون قرمز به واسطه عدم وجود اجزای نوری مثل عدسی، آینه و… در ساختار حسگر دارد) متداول­ترین نوع حسگرها هستند. این حسگرها که بر پایه تکنیک طیف­سنجی[11] عمل می­کنند و در شکل نمونه­ای از آن­ها قابل مشاهده است، از طیف جذبی مشخصه دی‌اکسید کربن برای شناسایی آن در محیط­های گازی استفاده می­نمایند. بهترین نوع از این حسگرها، سیستم­های میکرو الکترومکانیکی[12] هستند که حساسیتی بین 20 تا 50 قسمت در میلیون[13] دارند. دسته دیگر از حسگرهای دی‌اکسید کربن، حسگرهای شیمیایی هستند که عموماً دارای یک لایه فعال پلیمری هستند. این لایه می­تواند به صورت گزینش­پذیر دی­اکسید کربن را بر روی خود جذب نماید. این عمل موجب ایجاد تغییراتی در مشخصات الکتریکیِ حسگر (مقاومت، رسانش و…) می­شود که مبنای تشخیص گاز دی­اکسید کربن خواهد بود. لازم به ذکر است که این حسگرها حساسیت کمتری از حسگرهای مادون‌قرمز دارند.

شکل 1. یک نمونه نوعی از حسگرهای مادون‌قرمز غیرپاشنده تجاری برای اندازه­گیری و تشخیص گاز دی‌اکسید کربن [1].

6. نانوحسگرهای اندازه­گیری دی‌اکسید کربن

باوجود پیشرفت و توسعه بسیار زیاد حسگرهای تشخیص و اندازه­گیری گاز دی‌اکسید کربن، این حسگرها با مشکلاتی نیز روبرو هستند. مشکلاتی همچون دامنه حساسیت[14]، حد تشخیص[15]، میزان مصرف انرژی و در برخی موارد سرعت تشخیص آلودگی و نشت گاز ازجمله مهم­ترین معضلات مربوط به حسگرهای متداول برای گاز دی‌اکسید کربن می­باشد. استفاده از فناوری­های همگرا به‌خصوص فناوری نانو و همچنین فناوری اطلاعات در راستای غلبه بر این مشکلات، موجب توسعه نانوحسگرهایی با حساسیت، کارایی و مصرف انرژی به‌مراتب بهتر از حسگرهای متداول گردیده است. این نانوحسگرها نیز همچون حسگرهای تجاری متداول عموماً بر پایه طیف‌سنجی فروسرخ طراحی می­گردند. علاوه بر نانوحسگرهای فروسرخ، نانوحسگرهای الکتروشیمیایی، نانوحسگرهای مبتنی بر اندازه­گیری پارامترهای فیزیکی (مثل فشار) و نانوحسگرهای مبتنی بر اندازه­گیری پارامترهای شیمیایی (مثل pH) نیز به عنوان مهم­ترین انواع نانوحسگرهای اندازه­گیری و تشخیص گاز دی­اکسید کربن شناخته می­شوند. در حال حاضر چندین شرکت در نقاط مختلف دنیا نمونه­های تجاری از این نانوحسگرها را تولید نموده و به بازار عرضه داشته­اند و هم‌زمان تحقیقات گسترده­ای نیز در راستای توسعه و بهبود عملکرد آن­ها در حال انجام است.

7. هوشمند­سازی نانوحسگرها؛ تبلور همگرایی فناوری های چهارگانه

امروزه مباحثی همچون سامانه­های هوشمند[16]، خانه­های هوشمند[17] و همچنین اینترنت اشیاء[18] توجه زیادی را به سمت خود جلب نموده­اند. پیدایش این مفاهیم نیز به نوعی از همگرایی فناوری­های چهارگانه سرچشمه می­گیرد و نقش خود را به خوبی در حوزه­های مختلف به عرصه ظهور گذاشته است. به جرات می­توان حسگرها و نانوحسگرها را یکی از اصلی­ترین ارکان در مبحث خانه هوشمند و اینترنت اشیاء دانست. امروزه نانوحسگرهای هوشمند به خوبی قابلیت یکپارچه­سازی[19] خود را با سامانه­های هوشمندی همچون گوشی­های تلفن همراه و یا قابلیت اتصال به شبکه اینترنت یا شبکه­های داخلی[20] و محلی[21] و حتی سیستم­های اطفاء حریق در معرض نمایش گذاشته­اند. به عنوان یک مثال، نانوحسگرهای اندازه­گیری گازها با کمک فناوری نانو و یا فناوری زیستی طراحی و ساخته می­شوند، سپس این نانوحسگرها با مدارهای الکتریکی بسیار کوچک برای انتقال اطلاعات جفت شده (نقش فناوری اطلاعات) و پس از تشخیص حضور گاز، اطلاعات حاصل را به مرکز تحلیل داده­ها ارسال می­نماید و در نهایت این اطلاعات از طریق ابزار هوشمند به اطلاع فرد رسانده می­شود. این مسائل کاربردی در توسعه نانوحسگرهای هوشمند برای مصارف مختلف از جمله تشخیص و اندازه­گیری گازهای مختلفی همچون دی­اکسید کربن و همچنین سیستم­های اطفاء حریق نیز کاربرد پیدا کرده و در این راستا محصولاتی نیز به بازار عرضه شده­اند.

 

8. بازار نانوحسگرهای تشخیص و اندازه­گیری گازها

بر اساس آمار و پیش­بینی­های ارائه ‌شده توسط موسسه Market Research کل بازار مربوط به کاربرد فناوری نانو در حوزه محیط زیست در سال 2014 تقریباً برابر با 4/23 میلیارد دلار بوده است که این میزان در سال 2015 به مقدار 7/25 میلیارد دلار رسیده است. همچنین بر اساس پیش­بینی این موسسه در سال 2020 فناوری نانو بازاری معادل 8/41 میلیارد دلار را در حوزه محیط زیست به خود اختصاص خواهد داد [2]. علاوه بر این، یکی از مهم­ترین بخش­ها در حوزه محیط زیست، تشخیص آلاینده­ها و نظارت زیست محیطی است که حسگرها اصلی­ترین ابزار برای انجام این کار هستند. بر اساس گزارش­های دیگر این موسسه، بازار فناوری­های تشخیص آلاینده­ها و نظارت زیست محیطی از 2/13 میلیارد دلار در سال 2014 به 6/17 میلیارد دلار در سال 2019 خواهد رسید [3]. این موضوع نشان‌دهنده اهمیت ویژه حسگرها در حوزه محیط زیست است. سهم نانوحسگرها از این بازار بیش از 400 میلیون دلار خواهد بود [4]. در این میان بازار حسگرهای تشخیص و اندازه­گیری گازها نیز از 8/4 میلیارد دلار در سال 2014 به مقدار 4/6 میلیارد دلار در سال 2019 خواهد رسید. این در حالی است که سهم نانوحسگرهای اندازه­گیری گازهای مختلف از این بازار چیزی در حدود 170 میلیون دلار برآورد شده است [5]. با توجه به این آمارها، اهمیت اندازه­گیری گاز دی‌اکسید کربن در بخش­های مختلف و همچنین این موضوع که اکثر حسگر­ها و نانوحسگر­های موجود در سیستم­های تشخیص آتش‌سوزی و اطفاء حریق نیز در عمل حضور بیش ‌از حد گاز دی‌اکسید کربن را در محیط تشخیص می­دهند، می­توان گفت که بخش بزرگی از بازار نانوحسگرهای گازی به نانوحسگرهای تشخیص و اندازه­گیری گاز دی‌اکسید کربن مربوط خواهد بود.

9. معرفی شرکت­های خارجی فعال

اندازه­گیری گاز دی‌اکسید کربن در طیف وسیعی از کاربردها مورد استفاده قرار می­گیرد؛ آنالیز گازهای خروجی از اگزوز خودروها، سیستم‌های تشخیص آتش‌سوزی و اطفاء حریق و مصارف صنعتی و خانگی، همگی ازجمله این موارد هستند. در این راستا شرکت­های متعددی حسگرهای گوناگونی را به بازار عرضه می­نمایند و برخی نیز اقدام به تولید نانوحسگرهای تشخیص و اندازه­گیری گاز دی‌اکسید کربن برای مصارف مختلف نموده­اند.

شرکت هندی Southern Electronics (SEONICS) از جمله شرکت­هایی است که در حوزه تولید سیستم­های تشخیص آتش­سوزی به فعالیت می­پردازد. یکی از محصولات این شرکت لوله­های پلیمری پوشیده شده به وسیله نانوذرات پلیمری حساس به گاز است که نوعی نانوحسگر دی­اکسید کربن برای تشخیص آتش­سوزی به شمار می­آید. از این محصول می­توان جهت کاربردهای گوناگونی همچون محفظه­های دربرگیرنده مدارهای الکتریکی با خطر بالا، تجهیزات کارگاهی و آزمایشگاهی مثل هود آزمایشگاه، آشپزخانه­ها، موتور خودروها، واحدهای صنعتی و… استفاده نمود (شکل 2).

شکل2. لوله­های پلیمری حساس شده با نانوذرات پلیمری برای تشخیص و اطفاء حریق توسط شرکت SEONICS [6].

نکته جالب در مورد این محصول این است که علاوه بر ایفای نقش نانوحسگر و فعال ساز سیستم اطفاء حریق، این محصول می­تواند مستقیما نقش سیستم اطفاء حریق را نیز ایفا نماید (شکل 3). همچنین لازم به ذکر است که می­توان از این سیستم برای انواع مختلف عوامل خاموش کننده آتش مانند آب، پودر خشک، کف، دی­اکسید کربن و… استفاده نمود.

شکل 3. نحوه عملکرد مستقیم و غیرمستقیم سیستم اطفاء حریق حساس شده با نانوذرات پلیمری؛ در حالت مستقیم، لوله­های پلیمری حساس شده هم نقش حسگر را ایفا می­کنند و هم از آن­ها برای انتقال مواد اطفاء حریق استفاده می­شود اما در حالت غیر مستقیم، لوله­های پلیمری حساس شده صرفا به عنوان حسگر عمل کرده و سیستم اطفاء حریق را فعال می­نماید [6].

این شرکت محصولات دیگری نیز در این زمینه دارد که مهم­ترین آن­ها نانوحسگری برای گاز دی­اکسید کربن است که با نام تجاری iP-213 در این شرکت به ثبت رسیده است.

شرکت AMFNANO شرکتی آمریکایی است که به طور تخصصی در حوزه تولید حسگر فعالیت می­نماید. این شرکت اکثر محصولات خود را با استفاده از فناوری نانو تولید نموده و حسگرها و نانوحسگرهایی برای اندازه­گیری فشار و همچنین گاز­های مختلفی مثل دی­اکسید کربن، متان و… عرضه می­نماید. نانوحسگر دی­اکسید کربن (شکل 4) ساخت این شرکت در بازه غلظتی 10 تا 500 قسمت در میلیون و در شرایط محیطی سخت مثل فشار و دمای بالا و محیط­هایی با ارتعاش و نوسانات مکانیکی زیاد قابل استفاده است.

شکل 4. نانوحسگر تشخیص و اندازه­گیری دی­اکسید کربن ساخت شرکت AMFNANO [7].

از جمله کاربردهای دیگر حسگرها و نانو حسگرهای دی­اکسید کربن، پایش کیفیت هوا در مکان­های مختلف می­باشد. در این حوزه نیز محصولاتی در بازار جهانی موجود است. از جمله این محصولات می­توان به نانوحسگر TGS8100 ساخت شرکت ژاپنی FIGARO برای تشخیص گازهای مختلف از جمله دی­اکسید کربن اشاره نمود (شکل5). با توجه به ابعاد کوچک این نانوحسگر می­توان از آن در ابزارهای مختلفی همچون گوشی­های تلفن همراه هوشمند، ابزارهای پوشیدنی مثل ساعت­های هوشمند، حسگرهای پایش کیفیت هوای داخل منزل و… استفاده نمود. از جمله مهم­ترین مزایای این نانوحسگر می­توان به کاهش 92 درصدی میزان برق مصرفی توسط این نانوحسگر در مقایسه با حسگرهای متداول موجود در بازار اشاره نمود. میزان مصرف این نانوحسگر به حدی است که می­توان برای استفاده از آن از باطری­های کوچک نیز استفاده نمود.

شکل 5. نانوحسگر TGS8100 ساخت شرکت FIGARO برای اندازه­گیری گازهای مختلف از جمله دی­اکسید کربن [8].

در کنار این شرکت­ها، محققان دانشگاه ETH زوریخ نیز با همکاری محققانی از مؤسسه ماکس پلانک موفق به ساخت یک نانوحسگر گازی با ترکیب نانوذرات معدنی با پلیمر شده­اند که قادر است گاز دی‌اکسید کربن را در غلظت‌های کم (04/0 تا 25/0 درصد حجمی) اندازه‌گیری کند (شکل 6). پایه این کامپوزیت، پلیمرهایی از جنس مایعات یونی[22] است که نوعی نانوذرات معدنی درون آن قرار گرفته است. این نانوحسگر در مقایسه با حسگرهای فعلی ساختار بسیار ساده‌ و مصرف انرژی کمی دارد. مواد به کار رفته در این حسگر می‌توانند با گاز دی‌اکسیدکربن برهمکنش دهند که باعث ایجاد تغییراتی در هدایت الکتریکی نانوحسگر می­شود. در نهایت این تغییرات در هدایت الکتریکی به غلظت گاز دی­اکسید کربن ارتباط داده شده و میزان آن در محیط اندازه­گیری می­شود.

شکل 6. نانوحسگر اندازه گاز دی­اکسید کربن ساخته شده توسط محققان دانشگاه ETH زوریخ [9].

موسسه MESA+ بنیادی درون دانشگاهی برای انجام تحقیقات بر روی کاربردهای فناوری نانو در حوزه­های مختلف، تجاری سازی محصولات فناوری نانو، ارائه آن­ها به بازار و… است که در دانشگاه TWENTE هلند فعالیت دارد. این موسسه با به­کارگیری از یک هیدروژل حساس شده با نانوذرات اقدام به معرفی یک نانوحسگر دی­اکسید کربن نموده است که برای اندازه­گیری غلظت دی­اکسید کربن در خون مورد استفاده قرار می­گیرد. نحوه عملکرد این نانوحسگر که در شکل 7 قابل مشاهد است، بدین صورت است که بعد از قرار گرفتن نمونه خون بر روی ورودی نانوحسگر، گاز دی­اکسید کربن موجود درون آن از یک غشای تراوا نسبت به گاز[23] عبور کرده و وارد یک الکترولیت از جنس بیکربنات می­شود. بدین ترتیب واکنشی میان گاز و الکترولیت صورت می­پذیرد که موجب تغییر pH خواهد شد. سپس هیدروژل حساس به pH [24] موجود در ساختار نانوحسگر به این تغییرات پاسخ داده و ایجاد یک فشار مکانیکی می­نماید که توسط حسگر فشار اندازه­گیری شده و به غلظت گاز دی­اکسید کربن ارتباط داده می­شود.

شکل 7. ساختار نانوحسگر ساخته شده توسط موسسه MESA+ برای اندازه­گیری دی­اکسید کربن موجود در خون [10].

10. نتیجه­گیری

گاز دی­اکسید کربن یکی از گازهای مهم در چرخه حیات به شمار می­آید که عمدتا در نتیجه سوختن ترکیبات مختلف آزاد می­شود. رها شدن بیش از حد این گاز در اتمسفر موجب بروز نگرانی­های زیست محیطی زیادی شده است که می­توان مهم­ترین آن­ها را گرم شدن کره زمین دانست. در کنار مسائل زیست محیطی، میزان حضور این گاز در محیط­های مختلف و حتی در خون انسان نیز از اهمیت ویژه­ای برخوردار است که نشان­دهنده میزان اهمیت اندازه­گیری دی­اکسید کربن می­باشد. در این راستا و در کنار تبیین استانداردهایی برای میزان مجاز این گاز در حوزه­های مختلف حسگرهایی نیز برای اندازه­گیری این گاز ساخته شده­اند. با گذر زمان و پیشرفت بیشتر علوم و فناوری­های مختلف، به­ویژه فناوری­های همگرا، نسل جدید حسگرها یعنی نانوحسگرها نیز در این حوزه پا به عرصه ظهور نمودند. امروزه نانوحسگرهای زیادی در سراسر دنیا برای مقاصد مختلف طراحی و ساخته می­شوند که بخش عمده­ای از آن­ها به ترکیبات گازی مثل دی­اکسید کربن اختصاص دارند.

11. مراجع
12. http://www.alphasense.com/WEB1213/wp-content/uploads/2013/05/NDIR_1.jpg
13. http://www.marketresearch.com/BCC-Research-v374/Nanotechnology-Environmental-Applications-Global-9300173
14. http://www.marketresearch.com/BCC-Research-v374/Environmental-Sensing-Monitoring-Technologies-Global-8143174
15. http://www.marketresearch.com/Mordor-Intelligence-LLP-v4018/Global-Nano-Sensors-Growth-Trends-9049628/
16. http://www.marketresearch.com/BCC-Research-v374/Gas-Sensors-Metering-Applications-8358623
17. http://www.seonics.co.in/?page_id=762
18. http://www.amfnano.com/images/sensor-image.jpg
19. http://www.figaro.co.jp/en/product/feature/tgs8100.html
20. https://www.ethz.ch/en/news-and-events/eth-news/news/2015/06/new-composite-material-as-CO2-sensor.html

10.https://www.utwente.nl/ewi/bios/research/electrochemicalsystems/formeranalysissystemsandsensorsprojects/ahydrogelbased

 

[1] Nanotechnology

[2] Converging Technologies

[3] Biotechnology

[4] Cognitive Technology

[5] Information Technology

[6] Synergism

[7] Integrity

[8] Sensors

[9] Capnography

[10]Non-Dispersive Infrared (NDIR)

[11] Spectroscopy

[12] Micro-Electro-Mechanical Systems (MEMS)

[13] Parts Per Million (ppm)

[14] Sensitivity Range

[15] Detection Limit

[16] Smart Systems

[17] Smart Home

[18] Internet of Things (IOT)

[19] Synchronization

[20] Intranet

[21] Local Area Network (LAN)

[22] Poly(Ionic Liquids); PIL

[23] Gas Permeable Membrane

[24] pH-Sensitive Hydrogel

 

 

———————————————————————

تهیه و تنظیم:

• صابر زارع، محسن سروری، احسان فریدی
• تهیه شده توسط گروه ترویج صنعتی فناوری نانو در صنعت آب، حسگر و محیط زیست

بخش ترویج صنعتی ستاد توسعه فناوری های نانو و میکرو

 ====================================================================================

[جهت دسترسی به گزارش نهایی محصولات و شرکتهای دارای گواهی نانومقیاس ستاد توسعه فناوریهای نانو و میکرو به «کتب مرجع محصولات و تجهیزات نانو و صنعت» به نشانی (INDnano.ir/category/book) مراجعه کنید]

[همچنین برای دانلود فایل PDF کلیه گزارشات بهمراه جزئیات، به بخش گزارش های صنعتی پایگاه اینترنتی رسانه تخصصی نانو و صنعت (www.INDnano.ir/category/report) مراجعه نمایید]

 ====================================================================================