درسال‌های اخیر، محصولات فناوری نانو به خیلی از حوزه‌های صنعتی راه‌یافته‌اند و منجر به افزایش رقابت‌پذیری آن‌ها شده‌اند. یکی از این محصولات که از سوی صنعت لوازم خانگی خیلی مورد استقبال قرار گرفته است، نانوپوشش تبدیلی نام دارد. اینکه این محصول چیست و چه فوایدی برای صنایع دارد را از تولیدکنندگان و مدیران چندشرکت صنعتی که از آن استفاده کرده‌اند، جویا شده‌ایم.
فرهنگ آزاد، مدیر مهندسی فروش شرکت شیلر فرآیند پارس، تولیدکننده‌ی این محصول توضیح داد: «پوشش‌های تبدیلی زیرکونیومی، محصولی است که به عنوان زیرساز رنگ مورد استفاده قرارمی‌گیرد. این محصول یک لایه محافظ در برابر خوردگی برروی فلز ایجاد می‌کند و افزایش چسبندگی رنگ به فلزات را به‌دنبال دارد. این پوشش را می‌توان در محصولات مختلف مانند لوازم خانگی و خودرو و … استفاده کرد.»
حسین اسحاقی قائم مقام مدیر عامل شرکت پاکشوما که از مشتریان این پوشش است، تاکید کرد: «یکی از ویژگی‌های این محصول نداشتن لجن و رسوبات است که منجر به حفظ محیط زیست می‌شود. دفع رسوبات در صنعت لوازم خانگی بسیار حایز اهمیت است؛ زیرا در گذشته استفاده از ترکیبات فسفاتی و فلزات سنگین موجب تشکیل رسوبات زیادی می‌شد که دفع آن خود، از معضلات همیشگی بود؛ که ما را مجبور می‌کرد از فرآیند بازیافت استفاده کنیم اما با استفاده از ترکیبات نانوذرات، دیگر به تجهیزات جانبی برای دفع و بازیافت رسوبات نیازی نیست، به علاوه سرعت تولید نیز افزایش پیدا کرده است.»
این ویژگی نانوپوشش‌های تبدیلی، یعنی حذف ترکیبات فسفاتی و فلزات سنگین از فرآیند رنگ‌کاری قطعات فلزی در صنایع مختلف، موجب شد تا این محصول از نگاه متولیان محیط زیست، به عنوان محصول سبز معرفی شود و در ابتدای اسفندماه ۹۶، لوح تایید محصول سبز را در نوزدهمین همایش صنعت و خدمات سبز نصیب شرکت شیلر فرآیند پارس کند.
قائم مقام مدیر عامل شرکت پاکشوما، مزیت این پوشش را تنها جنبه‌ی محیط زیستی آن نمی‌داند. او مزیت عمده‌ی این محصول را کاهش هزینه‌ی تولید برشمرد که ناشی از عدم نیاز به گرما در فرآیند آماده‌سازی سطوح برای رنگ‌کاری است.
وی در ادامه ضمن معرفی کاربرد این پوشش تبدیلی در شرکت پاکشوما افزود: «در تولید ماشین لباسشویی، ورق روغنی بعد از پرس و فرم‌دهی، تمیزکاری شده و برای رنگ آماده می‌شود. ترکیب نانویی به عنوان زیرساز، سطح فلز را ناهموار کرده و چسبندگی رنگ را بیشتر می‌کند که نتیجه‌ی آن، موفقیت این پوشش در آزمون خوردگی یا سالت اسپری (Salt Spray) به اثبات رسیده است. آزمون سالت اسپری یکی از آزمون‌های رنگ کالا است که بعد از رنگ‌کاری برای سنجش کیفیت رنگ، بدنه ماشین لباسشویی را در محفظه مرطوب حاصل از نمک قرار می‌دهند؛ اگر مقاومت قطعه پس از ۵۰۰ ساعت سالت اسپری موفقیت‌آمیز شود، زیرسازی نمونه مناسب ارزیابی می‌شود که ترکیب نانویی شرکت شیلر فرآیند در این آزمون موفق بوده است.»
اسحاقی، بررسی نانوپوشش زیرکونیومی را در تست ضربه نیز مثبت ارزیابی کرد و گفت: «مزیت عمده این محصول کاهش هزینه‌های جانبی و به دلیل عدم نیاز به گرما منجر به کاهش هزینه‌های تولید می‌شود؛ بنابراین افزایش هزینه در محصول با فناوری جدید از محل همین کاهش هزینه جبران شده و برای صنعت توجیه اقتصادی دارد.»
اسحاقی قائم مقام مدیر عامل شرکت پاکشوما ضمن تاکید بر استفاده از فناوری نانو افزود: «نانو پوشش زیرکونیوم اولین محصول نانویی است که استفاده کردیم و جواب مثبت گرفتیم. بر همین اساس از ستاد ویژه توسعه فناوری نانو درخواست کردیم تا در جلسات تخصصی اطلاعات لازم در مورد محصولات دیگر با فناوری نانو را نیز در اختیار ما قرار دهند.»
شرکت آبسال نیز از دیگر مشتریان این محصول نانویی است که در زیرسازی رنگ بخاری‌های تولیدی خود از نانو پوشش‌های زیرکونیومی استفاده می‌کند.
سعید گلستانی مدیر برنامه‌ریزی شرکت آبسال نیز در مورد تاثیر این ماده در محصولات آبسال گفت: «عمده‌ترین مزیت این ماده کاهش قیمت تمام شده است؛ زیرا می‌توانیم آن را در دمای محیط بر روی سطح اعمال کرده و نیاز به تجهیزات گرمایشی نداریم؛ همچنین هزینه تجهیزات دفع رسوبات نیز با این روش از بین می‌رود.»
مدیر برنامه‌ریزی شرکت آبسال توضیح داد: «در مجموع مزایای محصول، به لحاظ کمی و کیفی در بهبود تولیدات شرکت آبسال تاثیر مثبت داشته و با توجه به اینکه مدت کوتاهی است که خط تولید را به استفاده از این ماده اختصاص دادیم، در سال جاری بین ۲ تا ۳ تن از نانوپوشش زیرکونیوم استفاده کردیم و همچنان در سال آینده نیز علاقمند به استفاده از آن خواهیم بود.»
گلستانی یکی دیگر از مزایای همکاری با شرکت شیلر فرآیند پارس، تولیدکننده نانو پوشش‌های زیرکونیوم را پشتیبانی مداوم و مناسب این شرکت می‌داند و می‌گوید: «در گذشته از یک محصول وارداتی از کشور ترکیه استفاده می‌کردیم که در خط تولید با مشکل مواجه شدیم و بررسی کارشناسی برای رفع مشکل امکان‌پذیر نبود. این در حالی است که تسلط شرکت شیلر فرآیند پارس به این حوزه و حضور مداوم و انجام اصلاحات لازم در فرمول محصول، مشکل خط تولید را در آن برهه برطرف کرد و ما در نظر داریم یکی از سایتهای دیگر خود را به استفاده از این محصول اختصاص دهیم.»
از آنجاکه براساس ماده ۱۰ سند گسترش کاربرد فناوری نانو در افق ۱۴۰۴، سازمان محیط زیست موظف به جایگزینی پوشش‌های تبدیلی نانو زیرکونیوم به‌جای روش‌های مرسوم فسفاتی (فسفاته) و کروماتی (کروماته) می‌باشد، انتظار می‌رود بازار استفاده از پوشش‌های تبدیلی نانویی در سال‌های آینده، به توسعه‌ی مطلوبی دست یابد.
