گزارش عملکرد پیشرفت فناوری نانو ایران در سال ۱۳۹0

در سال 1382، با شناسایی فناورى‌نانو به عنوان یک فناوری دارای اولویت ملى، ستاد ویژة توسعة فناورى نانو به منظور پیگیری توسعة این فناوری در کشور تشکیل شد. دیدگاه ستاد برای توسعة فناوری‌نانو، تدوین چارچوب فعالیت بلندمدت کشور در این حوزه بود و در این راستا، برنامة راهبردى ده‌سالة فناورى‌نانو در ستاد تهیه و در مرداد ماه 1384 به تصویب هیئت دولت رسید. این سند با عنوان «سند راهبرد آینده» قرار گرفتن در میان 15 کشور برتر جهان در حوزة فناورى‌نانو و تلاش براى ارتقاء مداوم این جایگاه به منظور تولید ثروت و بهبود کیفیت زندگی مردم را هدف‌گیرى کرده است.

مجموعۀ فعالیت‌ها و اقدامات ستاد در سال‌های 82 تا 86، موجب توسعه الگوی ستاد و تأسیس ستادهای فناوری‌های راهبردی معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری در سال 87 شد و ستاد ویژه توسعه فناوری نانو در چتر حمایت های مادی و معنوی آن معاونت قرار گرفت.
با تکیه بر تجربة اجرای سند راهبرد آینده طی دو دورة سه‌ساله، ستاد در ویرایش تکمیلی جدیدی از این سند، اقدام به بهبود برنامه‌ها و تدوین سند تکمیلی سوم برای سال‌های 1390 تا 1393 کرد (متن این سند در وبگاه ستاد در دسترس است). رویکرد تجاری‌سازی و توسعة صنعتی بر پایة فناوری‌نانو از مهم‌ترین نقاط تمرکز سند تکمیلی سوم هستند. در این سند، هشت برنامه پیش‌بینی شده و متناظر با هر برنامه، کارگروهی اجرای آن را در دبیرخانة ستاد پیگیری می‌کند. این برنامه‌ها عبارت‌اند از:

1. ترویج و آموزش عمومی نانو برای افزایش مشارکت ذی‌نفعان در توسعه و به کار گیری فناوری‌نانو
2. فراهم‌سازی و تقویت زیرساخت‌های لازم برای توسعة همه‌جانبه، به هنگام، متوازن و پایدار نانو
3. ارتقاء همکاری‌ها و تعاملات بین المللی
4. توسعه و بهره‌مندی از سرمایه‌های انسانی نانو و ارتقاء تحقیقات مسئله‌محور
5. راهبری تحقیقات هدفمند نانو برای دستیابی به فناوری‌های کلیدی
6. تسهیل و تسریع تجاری‌سازی از طریق فراهم‌سازی خدمات توسعة فناوری مورد نیاز فناوران و شرکت‌های دانش‌بنیان
7. ارتقاء صنایع با به کار گیری فناوری‌نانو و گسترش بازار نانو
8. سیاست‌گذاری و ارزیابی اهداف، راهبردها، سیاست‌ها، برنامه‌ها و نهادهای نانو

در سال‌های اخیر، تهیه و انتشار سالیانة گزارش عملکرد اجرای سند راهبرد آینده فعالیتی منظم در مسیر اطلاع‌رسانی در مورد عملکرد برنامه‌های ستاد بوده است. گزارش پیش رو پنجمین گزارش از این مجموعه به شمار می‌رود که به تشریح عملکرد اولین سال اجرای سند تکمیلی سوم راهبرد آینده اختصاص دارد. برای استفادۀ مؤثر از اطلاعات و آمار موجود در این گزارش، اجزای آن معرفی می‌شوند:
• در هشت بخش ابتدایی گزارش، فعالیت‌های انجام شده در سال 90 و دستاوردهای کسب شده ذیل هر یک از برنامه‌های هشت‌گانۀ توسعة فناوری‌نانو توصیف می‌شود.
• بخش نهم با عنوان تحلیل عملکرد نگاهی به وضعیت شاخص‌های توسعة فناوری‌نانو در سال 90 دارد. در این بخش، منابع مالی تخصیص یافته به هر یک برنامه‌ها و فعالیت‌ها، اقدامات و طرح‌های اجرا شده در سال 90 بر حسب شاخص‌های عملکردی و پیامدهای اجرای برنامه‌ها بر حسب شاخص‌های کلان علم، فناوری و صنعت گزارش شده است.
• ستاد همواره با همکاری دستگاه‌های دولتی، سعی در ایجاد و به کار گیری نهادهای مؤثر به عنوان بازوهای توسعة فناوری‌نانو داشته است. در پیوست سوم، برخی از این نهادها معرفی شده‌اند.
• بهره‌مندی از فناوری اطلاعات و ارتباطات به عنوان زیرساختی برای اجرای برنامه‌های توسعة فناوری‌نانو رویکردی است که از ابتدا مورد توجه ستاد بوده است. در این راستا، سامانه‌ها و وب‌گاه‌هایی طراحی و تأسیس شده‌اند و در حال حاضر فعال هستند. سامانه‌ها و وب‌گاه‌های مذکور در پیوست دوم معرفی شده‌اند.
• در پیوست اول، فهرست شرکت‌های دانش‌بنیان فعال در حوزة فناوری‌نانو به همراه محصولات و تجهیزات پیشرفتة تولید شده توسط آنها آورده است.
گزارش پیش رو سعی دارد تصویر شفافی از عملکرد ستاد در سال 90 ارائه دهد و نیازهای اطلاعاتی و تحلیلی مخاطبان را تأمین کند.